Morgunblaðið - 18.04.2008, Blaðsíða 16

16 FÖSTUDAGUR 18. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Eftir Svein Sigurðsson
svs@mbl.is
REIÐHJÓLIÐ hefur hafið mikla
sigurför í evrópskum stórborgum
og sams konar bylting er nú að fara
af stað í Bandaríkjunum og víðar
um heim. Er hún að sjálfsögðu svar
við sumum helstu meinsemdum
borgarlífsins, umferðaröngþveiti
og mikilli mengun og þá ekki síður
háu olíuverði. Nú er það viðkvæðið,
að í framtíðinni verði allar borgir,
sem hafa einhvern snefil af sjálfs-
virðingu, að geta boðið fólki allt að
því ókeypis afnot af reiðhjóli.
Byltingin hófst í París þar sem nú
er boðið upp á 20.000 reiðhjól, sem
fólk getur nálgast á ákveðnum mið-
stöðvum, sem eru mjög víða, og
skilar síðan aftur þar eða á annarri
sams konar miðstöð. Eru afnotin af
reiðhjólinu ókeypis í hálftíma en ef
verið er lengur, þarf að borga eitt-
hvert lítilræði.
Hjólin eru mikið notuð allan sól-
arhringinn, til dæmis til að komast í
vinnu og frá, í verslunarferðum og
öðrum erindagjörðum og þau hafa
hjálpað mörgum þegar stræt-
isvagnar eru hættir að ganga. Með
þessu sparast auðvitað stórar upp-
hæðir fyrir notendurna og ekki
þarf að hafa mörg orð um olíu-
eyðsluna og mengunina, sem ann-
ars hefði fylgt ferðunum.
Í París er nú verið að færa út
reiðhjólakerfið til alls 30 hverfa eða
sveitarfélaga umhverfis borgina og
á fólk að geta farið á hjólinu frá út-
hverfunum til vinnu í miðborginni
og heim aftur að kvöldi.
Áróðursmál í borgarstjóra-
kosningum í London
Í London stefnir í stóran slag um
borgarstjórastólinn milli þeirra
Kens Livingstons, núverandi borg-
arstjóra, og Boris Johnsons, fram-
bjóðanda íhaldsmanna. Nýjasta
áróðursútspil Livingstons er að lofa
því, að 2010 verði búið að koma fyr-
ir 6.000 reiðhjólum með sömu kjör-
um og í París og eiga aðeins, eins
og í París, að vera 300 m á milli
reiðhjólastöðva. Johnson var ekki
seinn á sér að svara þessu og spurði
hvers vegna Lundúnabúar ættu
bara að fá innan við þriðjung af
hjólafjöldanum í París. Lofaði hann
strax að gera enn betur.
Í París er rekstur hjólanna fjár-
magnaður með auglýsingum en í
London verður hann greiddur af al-
mennu skattfé. Í Barcelona á Spáni
er hann fjármagnaður með álagi á
bílastæðisgjöld.
Á döfinni í stærstu
borgum Bandaríkjanna
Í Frakklandi eru næstum allar
stórar borgir að taka fram reið-
hjólin og það sama á við um flestar
höfuðborgir í Vestur-Evrópu. Í Tel
Aviv í Ísrael er verið að undirbúa
reiðhjólabyltinguna og í Bandaríkj-
unum ætla Chicago, San Francisco
og Washington að verða fyrstar til
að ríða á vaðið.
Í París eru hjólin, sem oft eru
kölluð „frelsishjólin“, svo vinsæl, að
talið er, að þau hafi átt stóran þátt í
að tryggja endurkjör Bertrands
Delanoës sem borgarstjóra.
Reiðhjólabyltingin er að breiðast út
 Hugsanlegt að í flestum borgum verði boðið upp á næstum ókeypis afnot af hjólhestinum
 Losar fólk undan því oki sem er umferðaröngþveiti, mengun og ofurhátt olíuverð
AP
Á hjólfákum Í Bandaríkjunum verður það æ algengara, að menn fari á
reiðhjóli í vinnu og úr og eru oft miklu fljótari í förum en á bíl.
MARGIR hafa látið þann draum sinn rætast að eignast
hús á sólarströndum Spánar en nú bendir allt til að þeir
muni missa þessar eigur sínar bótalaust í fyllingu tím-
ans. Spánarstjórn, sem ætlar nú að gera alvöru úr því
að hreinsa til á ströndunum og binda enda á stein-
steypuæðið, vísar í því efni til laga, sem segja, að
ströndin sé öll í ríkiseigu. Þeir, sem þar hafa byggt,
megi eiga húsin og nota til æviloka en hvorki selja þau
né eftirláta þau erfingjum sínum. Það stefnir því í mikil
og langvarandi átök.
AP
Er sólarstrandadraumurinn búinn?
LÍKLEGT er, að sjávarborð muni
hækka um meira en metra, jafnvel
hálfan annan, fyrir lok þessarar
aldar. E0r það niðurstaða nýrra vís-
indarannsókna.
Niðurstöður rannsóknanna voru
kynntar á stórri ráðstefnu í Vín í
Austurríki en samkvæmt þeim mun
sjávarborð hækka verulega meira
en gert var ráð fyrir í áliti milli-
ríkjanefndar um loftslagsbreyting-
ar, IPCC. Þegar það var lagt fram,
var ekki enn vitað, að bráðnun
heimskautaíssins er ekki föst
stærð, heldur eykst hún hröðum
skrefum.
Það voru breskir og finnskir vís-
indamenn, sem unnu að rannsókn-
unum, en þeir settu upp tölvulíkan,
sem tengdi saman hitastig og sjáv-
arborð síðustu tvær þúsaldirnar.
Hækkar nú um
3 millimetra á ári
„Síðustu tvö þúsund árin hefur
sjávarborðið ekki breyst mikið, að-
eins um 20 sm,“ segir Svetlana
Jevrejeva, sem starfar við haffræði-
stofnun rétt við Liverpool. „Fyrir
lok þessarar aldar má hins vegar
reikna með, að það hafi hækkað um
allt að 1,5 m vegna aukinnar bráðn-
unar á heimsskautunum.“
Við gerð tölvulíkansins var stuðst
við mælingar á sjávarföllum, sem
gerðar hafa verið sl. 300 ár, en fyrir
þann tíma eru litlar upplýsingar um
þau fyrr en komið er aftur á tíma
Rómverja. Af ýmsum athöfnum
þeirra við sjávarsíðuna má margt
læra um sjávarstöðuna þá.
Mælingar nú sýna, að sjávarborð
hækkar um þrjá millimetra á ári og
búist er við, að það muni aukast.
Grænlandsísinn bráðnar hratt og
einnig ísskjöldurinn á vesturhluta
suðurskautsins. Á austurhlutanum
er ísinn aftur á móti heldur að bæta
við sig.
Rætist þessar spár um hækkun
sjávarborðs mun það hafa mjög al-
varlegar afleiðingar víða um heim.
Sem dæmi má nefna, að á milli 80
og 90% af Bangladesh eru innan við
metra yfir sjávarmáli. Þar búa nú
um 150 milljónir manna. Láglendar
eyjar og láglendi með ströndum
fram um allan heim mun fara á kaf
og hundruð milljóna manna munu
hrökklast frá heimilum sínum.
Reuters
Bráðnun Leifarnar af Larsen B-ísskildinum við Suðurskautslandið.
Spá enn hærra
sjávarmáli
Mun hafa alvarlegar afleiðingar
ELSTA, lifandi tré í heimi, grenitré,
finnst í Fulu-fjalli í Dölunum í Sví-
þjóð og er nærri 10.000 ára gamalt.
Leif Kullmann, prófessor við há-
skólanna í Umeå, skýrði frá þessu en
rannsóknir á erfðaefni þess sýna að
það er 9.550 ára gamalt og skaut því
fyrst rótum árið 7.542 fyrir Krist.
Ekki er þó um að ræða sama stofn-
inn allan tímann því að tréð hefur
endurnýjað sig með rótarskotum.
Hingað hafa 4.000 til 5.000 ára
gamlar furur í Bandaríkjunum átt
aldursmetið en aldursforsetinn nýi
fannst fyrst 2004.
Kullmann segir að fundurinn hafi
komið mjög á óvart vegna þess að áð-
ur hafði verið talið að viðkomandi
grenitegund hefði numið land í Döl-
unum miklu síðar.
Elsta tréð er sænskt
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
STJÓRNVÖLD í Suður-Afríku lýstu
í gær áhyggjum sínum af því að ekki
væri enn búið að birta úrslit í for-
setakosningunum í Simbabve en
kosningarnar fóru fram 29. mars. „S-
Afríkumenn eru, eins og heims-
byggðin öll, áhyggjufullir vegna þess
dráttar sem orðið hefur á því að birta
úrslitin og þeirri spennu sem þetta
hefur valdið,“ sagði talsmaður
stjórnar S-Afríku, Themba Maseko.
Um er að ræða stefnubreytingu
því að forseti Suður-Afríku, Thabo
Mbeki, hefur verið dyggur stuðn-
ingsmaður Mugabe þrátt fyrir
mannréttindabrot forsetans, ofsókn-
ir hans gegn stjórnarandstæðingum
og efnahagsstefnu sem er að koma
þjóðinni á vonarvöl. Maseko lýsti
hins vegar í gær furðu sinni á að
Morgan Tsvangirai, helsti leiðtogi
stjórnarandstöðunnar í Simbabve,
skyldi í gær fara fram á að Mbeki
hætti sem sáttasemjari í deilunum
vegna forsetakosninganna.
Stjórnarandstæðingar telja að
Tsvangirai hafi fengið nauman
meirihluta í forsetakosningunum.
Kjörstjórn Simbabve, sem er skipuð
mönnum Mugabe, fullyrðir að telja
þurfi aftur vegna gruns um svindl.
Mbeki hefur ávallt mælt með því
sem hann hefur kallað „hávaðalausar
viðræður“ til að fá Mugabe til að
hverfa frá harðlínustefnu sinni. Að
sögn bandaríska blaðsins The New
York Times var ekki fyllilega ljóst í
gær hvort ummæli Maseko endur-
spegluðu í reynd stefnu stjórnvalda.
Jacob Zuma, sem nýlega var kjör-
inn leiðtogi stjórnarflokks Mbekis,
Afríska þjóðarráðsins (ANC), virðist
taka annan pól í hæðina en forsetinn.
Sagði hann m.a. í vikunni að þjóðir
sunnanverðrar Afríku, þar sem Suð-
ur-Afríka er langvoldugasta ríkið,
gætu ekki sætt sig við að „vaxandi
pólitísk kreppa“ herjaði í Simbabve.
Zuma er talinn líklegur eftirmaður
Mbekis á forsetastóli.
Gefst Suður-Afríka
upp á Mugabe?
Í HNOTSKURN
»Suður-Afríka er fjölmenn-asta og langauðugusta ríkið í
sunnanverðri Afríku.
»Vestræn stórveldi hafa lengigagnrýnt Thabo Mbeki, for-
seta Suður-Afríku, mjög fyrir að
nýta ekki áhrif sín til að hefta
einræðistilburði Roberts Mu-
gabe, forseta Simbabve.