Morgunblaðið - 18.04.2008, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. APRÍL 2008 17
MENNING
Eftir Birnu Önnu Björnsdóttur í New York
bab@mbl.is
Ó
lafur Elíasson verður óneitanlega í
burðarhlutverki í myndlistarlífi
New York-borgar í vor og sumar,
og er óhætt að spá því að á næstu
vikum og mánuðum muni flestir
þeir sem búa í borginni eða heimsækja hana
verða varir við verk hans á einhvern hátt.
Fossaverk Ólafs, sem samanstendur af fjórum
stórum fossum sem verið er að setja upp í East
River (ánni sem liggur milli Manhattan annars
vegar og Brooklyn og Queens hins vegar), er af
slíkri stærðargráðu að borgin eins og hún legg-
ur sig mun vita af þessari „brjálæðislegu hug-
mynd“, eins og leigubílstjórinn sem keyrði mig
nýverið niður að ánni til að skoða framkvæmd-
irnar við verkið orðaði það. Það var svipað
hljóð í byggingarverkamönnunum sem hlógu
þegar þeir lýstu því sem í vændum er og sögðu
að framkvæmdin væri algjörlega „galin“ og
það meira að segja á New York-mælikvarða.
Fossarnir munu ekki fara framhjá þeim hundr-
uðum þúsunda ef ekki milljónum manna sem
ferðast jafnan daglega meðfram austurhluta
Manhattan og yfir Brooklyn- og Williamsburg-
brýrnar, og auk þess má búast við því að marg-
ir þeirra sem ekki eiga leið um þessar slóðir
venjulega geri sér ferð niður að East River til
að berja fossana augum. „Það eiga allir New
York-búar eftir að vita af þessu,“ sagði einn
byggingarmannanna og ítrekaði orð sín, „hver
einn og einasti. Þetta er ekki bara fyrir þá sem
spá í list, þetta verður miklu meira en bara
list.“
Vatni verður hleypt á fossana um miðjan júlí
og verkinu er ætlað að standa fram í október.
En nú um helgina verður opnuð yfirlitssýning
með verkum Ólafs í MoMA (Museum of Mod-
ern Art) undir titlinum Take Your Time. Sýn-
ingin er tvískipt og er annars vegar í aðalbygg-
ingu MoMA við 53. stræti á Manhattan og hins
vegar í nýlistamiðstöð safnsins sem nefnist
P.S.1. og stendur við Jackson Avenue í Queens.
Sýning MoMA er byggð á sýningu með verkum
Ólafs sem sett var upp í SFMOMA, nútíma-
listasafni San Francisco, undir sýningarstjórn
Madeleine Grynsztejn, og eru 14 verkanna á
sýningunni í New York verk af þeirri sýningu.
24 verkum hefur verið bætt við hér, þar af sex
verkum sem gerð voru sérstaklega fyrir þessa
sýningu, en sýningarstjórn fyrir MoMA var í
höndum Klaus Biesenbach og Roxönu Marcoci.
Tilveran í svarthvítu
ásamt náttúrufyrirbrigðum
Sá hluti sýningarinnar sem er í aðalbygg-
ingu MoMA var forsýndur meðlimum safnsins
í vikunni og þegar undirrituð kom þangað á
miðvikudag hélt fjöldi fólks til á svæði fyrir
framan ganginn inn að aðalsýningarplássinu.
Þetta svæði, rétt eins og gangurinn sjálfur, er
lýst upp með sterkum gulum lit þannig að allir
aðrir litir verða líkt og svarthvítir, og fólk stóð
þarna og pældi í litunum á fötunum sínum, húð-
inni, hárinu og tók myndir af félögum sínum.
Frá þessu svæði liggur rúllustigi niður á næstu
hæð og guli liturinn nær til efri hluta rúllustig-
ans en ekki neðri hlutans og það er merkilegt
að horfa á hendurnar á sér breytast úr svart-
hvítu í lit í miðjum rúllustiga, ekki síst ef maður
er með rautt naglalakk (ég fór tvær ferðir).
Guli gangurinn leiðir gesti síðan inn í að-
alsýningarplássið þar sem hver salurinn á fæt-
ur öðrum geymir stór verk þar sem ýmist ljós
eða vatn, loft eða mosi búa til umhverfi þar sem
gestir virða fyrir sér sjálf verkin, sig sjálfa og
aðra gesti, og velta um leið fyrir sér eigin
skynjun. „Mig svimar, ég ætla fram,“ sagði
eldri kona við manninn sinn inni í hringlaga
rými með björtu ljósi sem breytist hægt úr ein-
um lit í annan (verkið heitir 360° room for all
colors). Konan steig út úr hringnum en staldr-
aði við í mynni hans og bað manninn sinn að
koma og sjá. „Snúðu þér við,“ sagði hún svo við
mig – ég stóð ennþá inni í miðju hringsins, mig
svimaði ekki baun – og ég gerði eins og mér var
sagt. „Sjáðu litina á peysunni hennar,“ sagði
hún við manninn sinn og ég hlustaði á þau flissa
af undrun yfir einhverju sem átti sér stað á
bakinu á munstruðu gollunni minni. Annar sal-
ur er merktur með aðvörunarskilti þar sem
þeim sem þola ekki sterk blikkandi ljós er ráð-
lagt að halda sig fjarri. Ég kíkti inn og þar voru
nokkrir strákar klæddir eins og hljómsveit-
arrótarar að skrúfa saman ljósabúnað á bak við
vatnsstraum, hálfgerðan innifoss, og það
stirndi á dropana sem fönguðu blikkandi ljósið.
Við þessa sjón mundi ég eftir því að bygging-
armennirnir við East River höfðu talað um að
fossarnir þar yrðu upplýstir eftir myrkur, og
kannski má búast við því að það verði í ein-
hverju svipuðu formi og þarna.
Ólafur á sér greinilega aðdáendur í hópi ung-
lingsstúlkna því þær stilltu sér margar upp og
létu mynda sig undir titli sýningarinnar sem
stendur á vegg í rýminu með gula ljósinu. Með-
al þeirra voru tvær stelpur frá Pennsylvaníu
sem létu mömmu annarrar mynda sig. Þær
tóku eftir því að ég smellti mynd af mömmunni
þar sem hún var að taka mynd af þeim og báðu
mig æstar um að senda sér þá mynd á email því
sú mynd yrði „ennþá svalari“.
Gler, ljós og speglar í P.S.1.
Ég fór frá MoMA yfir til P.S.1. í Queens til
að skoða hinn hluta sýningarinnar og vil leggja
áherslu á það við lesendur að gera sér endilega
þá ferð, komi þeir á annað borð til borgarinnar
og sjái sýninguna. (Þó að Queens kunni að
hljóma framandi þá er ekki nema sirka 10 mín-
útna ferð með neðanjarðarlest frá aðalbyggg-
ingu MoMA að P.S.1.) P.S.1., nýlistamiðstöð
MoMA, er til húsa í skólabyggingu frá 19. öld
sem mun vera ein helsta skólabygging New
York-borgar. Húsið sjálft er tilkomumikið og
flestum verkum sýningarinnar hefur verið
komið fyrir í sölum á efri hæð þess þar sem
hátt er til lofts og vítt til veggja. Miðpunktur
sýningarinnar er jafnframt titilverk hennar,
Take Your Time. Þetta er gríðarstór hringlaga
spegill (eða, réttara sagt, skífa klædd speg-
ilþynnu) sem hangir samsíða loftinu í tómum
sal með viðargólfi. Spegillinn snýst löturhægt í
hringi og hreyfingin ásamt rákum á fletinum
fleytir skynjun manns í alls konar áttir. „Ég
lagðist á gólfið í gær,“ sagði starfskona safns-
ins sem leiddi mig gegnum sýninguna, „hérna,
undir spegilinn, og ég varð gjörsamlega dá-
leidd. En skífan er þúsund pund, pældu í því!“
Sýningin í P.S.1. er töluvert stærri en sú í að-
albyggingu MoMA og í sölunum sem hýsa hana
má sjá verk þar sem gler, ljós og speglar í ótrú-
legustu útfærslum koma við sögu. Einnig má
sjá ljósmyndaseríur úr íslenskri náttúru og
herbergi þakið hellum sem minna á stuðlaberg.
Tvö vatnsverk er svo að finna í kjallaranum;
foss sem fellur upp á við, og annan foss sem ég
vil ekki misþyrma með því að reyna að koma
orðum að honum, verkið heitir einfaldlega
Beauty.
Á sýningunni eru einnig smærri verk og lík-
ön af verkum og margt fleira sem hægt er að
eyða dágóðum tíma í að velta fyrir sér. Safnið
hefur einmitt í hyggju að svara kalli þeirra sem
vilja gera meira en að skoða verkin upp á eigin
spýtur, og fram eftir vori stendur til boða tals-
vert ítarlegt prógramm fyrirlestra og nám-
skeiða um sýninguna og verkin á henni, bæði
fyrir fullorðna og fyrir börn.
Miklu meira en bara list
Titilverk sýningarinnar, Take Your Time Spegillinn snýst löturhægt, gestir verða að „gefa sér tíma“ til að skoða heiminn frá þessu sjónarhorni.
Verkið Negative Quasi Brickwall Guli veggurinn og „einskonar úthverfur tígulsteinaveggur,“ á sýningu á verkum Ólafs í MoMA.
Sýning Ólafs Elíassonar í MoMA og P.S.1. í New York verður opnuð almenningi á sunnudag
» „… hver salurinn á fæt-ur öðrum geymir stór
verk þar sem ýmist ljós eða
vatn, loft eða mosi búa til
umhverfi þar sem gestir
virða fyrir sér sjálf verkin,
sig sjálfa og aðra gesti, og
velta um leið fyrir sér eigin
skynjun.“
http://www.moma.org/