Morgunblaðið - 09.08.2008, Blaðsíða 14

  
 
 

! "  
# $ %"  !   " $"  "%
 ! %!" "
 &
"# 
!
 !
 '(!%
!"

&!# !  

)
*  ! " $"  "%! "       
! # &  % ! &"    
%!&

+
 $ 
 
%$ 
!$"  
 '(!
  FRÉTTASKÝRING
Eftir Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@mbl.is
NÁLGUNARBANN er ekki mjög
virkt úrræði til þess að hindra of-
beldi því maður með einbeittan vilja
til þess að brjóta gegn þeim, sem
nýtur verndar með nálgunarbanni,
getur komið vilja sínum fram. Maður
sem sætir nálgunarbanni sætir ekki
sérstöku eftirliti lögreglu. En til
hvers er úrræðið og hvernig er því
beitt í framkvæmd?
Í fyrradag féllst meirihluti Hæsta-
réttar ekki á að framlengja nálg-
unarbann yfir manni sem er grun-
aður um að hafa beitt fyrrverandi
sambýliskonu sína langvarandi kyn-
ferðisofbeldi. Fyrir liggur að hann
hafði áður verið ákærður fyrir stór-
fellda líkamsárás gagnvart henni, en
ákærunni var vísað frá héraðsdómi
vegna ágalla.
Deila má um hversu virkt úrræði
nálgunarbann er. Sumir telja að
ákvæðið um nálgunarbann í núver-
andi mynd þjóni ekki nægilega vel
þeim hagsmunum sem því er ætlað
að vernda. Sá sem á í hlut þarf að
hringja í lögreglu ef hann verður
þess áskynja að verið sé að rjúfa
nálgunarbannið. Oft er lögregla ekki
komin á vettvang á réttum tíma-
punkti, sama hversu viðbragsflýt-
irinn er mikill. Í mörgum þessara
mála er löng ofbeldissaga að baki og
aðstæður geta verið sérstakar, til
dæmis ef börn eiga í hlut.
Hvenær á að beita því?
Í 110. gr. a laga um meðferð op-
inberra mála kemur fram að eitt
skilyrða nálgunarbanns er uppfyllt
ef rökstudd ástæða er til að ætla að
maður „raski friði þess sem í hlut á“.
Í athugasemdum við þetta ákvæði í
frumvarpi til laganna segir að þær
athafnir sem eru tilefni nálg-
unarbanns þurfi í sjálfu sér ekki að
vera refsiverðar og verði nálg-
unarbann lagt á þótt einungis megi
gera ráð fyrir ónæði af hálfu þess
sem bannið beinist gegn.
Niðurstöðu meirihluta Hæsta-
réttar frá því í fyrradag má skilja
meðal annars þannig að allt ofbeldi
sem maðurinn beitti konuna var í
nánum tengslum við ofbeldis-
samband sem konan og maðurinn
voru í. Það samband hafi verið að
baki og maðurinn hafi ekki sýnt
raunverulegt áreiti í verki þegar það
var yfirstaðið. En þau höfðu um
þriggja ára skeið verið í sambúð þar
sem konan var beitt grófu ofbeldi og
er maðurinn grunaður um að hafa
þvingað konuna til kynferðisathafna
við aðra menn.
Í sératkvæði Jóns Steinars Gunn-
laugssonar frá 7. febrúar á þessu ári,
í máli vegna upphaflegs nálg-
unarbanns gagnvart manninum, sem
var ekki framlengt í fyrradag, segir
meðal annars að kæra vegna kyn-
ferðisofbeldis sem tengdist sambúð-
inni, geti ekki talist nægilegur
grundvöllur til að skerða frelsi hans,
eftir að sambúð er lokið, á þann hátt
sem krafist var og fallist var á í hin-
um kærða úrskurði.
Hér, eins og í niðurstöðu meiri-
hlutans frá því í fyrradag, virðist sú
krafa sett fram að áreiti eftir sam-
búðarslitin þurfi að vera fyrir hendi.
Þar sem þetta áreiti, að undanskil-
inni tölvupóstsendingu, hafi ekki
verið til staðar, séu skilyrði nálg-
unarbanns ekki fyrir hendi. Því er
þar með hafnað að skilyrði nálg-
unarbanns séu uppfyllt ef fyrri hegð-
un mannsins veiti vísbendingar um
að raunveruleg hætta sé fyrir hendi.
Ótti einn og sér er ekki nægur
Ótti þess sem í hlut á er ekki einn
og sér nægur í þessu sambandi. „Ég
fellst á það að óttinn dugi ekki til. Ef
um raunverulegt, rökstutt ónæði er
að ræða er skilyrðið uppfyllt,“ segir
Atli Gíslason, hæstaréttarlögmaður
og alþingismaður. „Ég er samt sam-
mála því sem fram kemur í sér-
atkvæði Páls Hreinssonar í þessu
máli [niðurstaða Hæstaréttar frá því
í fyrradag að hafna framlengdu
nálgunarbanni] að beita megi nálg-
unarbanni ef fyrri hegðun manns
veiti vísbendingu um að raunveruleg
hætta sé fyrir hendi. Niðurstaða
meirihluta réttarins sýnir það að lög-
gjafinn þarf að herða þetta ákvæði,“
segir Atli.
„Eins og lagaákvæðið er orðað
gerir það áskilnað um yfirvofandi
brot eða raunverulega hættu á rösk-
un á friði og slíka hættu þarf að túlka
þrengjandi,“ segir Heimir Örn Her-
bertsson, hæstaréttarlögmaður.
„Maðurinn hafði verið ákærður, sekt
hans hafði ekki verið sönnuð fyrir
dómstólum. Þar með hallast ég að
því að niðurstaða meirihlutans sé
rétt. Hins vegar get ég vel skilið það
að menn vilji rýmka ákvæði um nálg-
unarbann, þannig að sá sem sæti
rannsókn eða er ákærður vegna
brots gegn þeim sem í hlut á, verði
úrskurðaður í nálgunarbann á þeim
grundvelli, en slík rýmkun er á verk-
sviði löggjafans, ekki dómstóla,“
segir Heimir jafnframt.
Þarf að breyta ákvæðum
um nálgunarbann?
„Nálgunarbann er máttlaust úr-
ræði. Við sjáum það virka í einstaka
tilfellum, en það er bæði seinvirkt að
koma því á og skilyrðin þröng. Ég
veit mörg dæmi þess að konur fari
ekki fram á það vegna þess hversu
langan tíma það tekur að fá það í
gegn,“ segir Sigþrúður Guðmunds-
dóttir, framkvæmdastýra Kvenna-
athvarfs.
Fyrir allsherjarnefnd er núna
frumvarp til laga um nálgunarbann.
Frumvarpið hefur ekki verið sam-
þykkt, en eins og það lítur út núna er
það samhljóða núverandi ákvæðum
um nálgunarbann. Í umsögn Boga
Nilssonar, þáverandi ríkissaksókn-
ara, um frumvarpið í desember 2007,
kemur fram að ríkissaksóknari er
þeirrar skoðunar að ákærandi eigi
að taka ákvörðun um nálgunarbann
sem sætti síðan endurskoðun dóm-
stóla eftir á, í stað þess að brotaþoli
þurfi að setja fram kröfu um bann,
sem fer fyrir dómstóla og getur tekið
marga mánuði.
Skiptar skoðanir eru um
nálgunarbann í núverandi mynd
 Nálgunarbann er frelsisskerðing og ákveðin skilyrði þarf að uppfylla  Tryggja þarf
virkni úrræðisins  Frumvarp um nálgunarbann er til umræðu hjá allsherjarnefnd Alþingis
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Nálgunarbann Fyrir liggur frumvarp um nálgunarbann. Tryggja þarf virkni nálgunarbanns sem úrræðis.
Í HNOTSKURN
»Ef heimilisofbeldi er orsökhjúskaparslita getur það
haldið áfram eftir skilnað.
»Oftast eru það konurnarsem verða fyrir líkams-
meiðingum, þær eru áreittar
og þeim er hótað. Nálg-
unarbann er oft síðasta úrræði
þeirra, en því hefur verið beitt
í tiltölulega fáum tilfellum,
þrátt fyrr að heimilisofbeldi sé
talið nokkuð algengt.
»Nálgunarbannið er þesseðlis að annaðhvort er það
virt eða ekki. Maðurinn sem
fær nú að nálgast fyrrverandi
sambýliskonu sína óáreittur,
eftir niðurstöðu Hæstaréttar,
hafði samband við konuna
þrátt fyrir fyrra nálg-
unarbannið. Einstaklingur
getur ekki virt nálgunarbann
að einum fjórða, svo dæmi sé
tekið.
14 LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
110. gr. a. laga um
meðferð opinberra mála
„Heimilt er að leggja bann við
því að maður komi á tiltekinn
stað eða svæði, veiti eftirför,
heimsæki eða setji sig með
öðru móti í samband við annan
mann ef rökstudd ástæða er til
að ætla að hann muni fremja
afbrot eða raska á annan hátt
friði þess manns sem í hlut á.“
Nr. 18/2008 – 15. janúar 2008
Maður og kona í sambúð sem
var lokið. Maður hafði frá sam-
búðarslitum valdið ónæði með
daglegum símasamskiptum,
auk þess að elta konuna og
sitja fyrir henni. Konan bar að
maðurinn hefði verið með hót-
anir í hennar garð, jafnvel svo
börn þeirra heyrðu. Skilyrði
110. gr. a ekki fyrir hendi. Nálg-
unarbanni hafnað.
Nr. 497/2007 –
4. október 2007
Maður og kona í hjúskap, voru
skilin. Maðurinn áreitti konuna
með sms-skilaboðum. Hann
ruddist inn á heimili konunnar
og lagði á hana hendur. Skilyrði
110. gr. fyrir hendi. Nálg-
unarbann í sex mánuði stað-
fest.
Nr. 368/2007 – 11. júlí 2007
Maður og kona í hjúskap. Kon-
an mátti þola ofbeldi af hálfu
mannsins á sambúðartíma. Að
loknum hjúskap var hún hrædd
við að sækja eigur sínar til
mannsins. Maðurinn ofsótti
konuna með því að mæta heim
til hennar og berja á glugga.
Konan bar að maðurinn hefði
ætlað að „eyðileggja sig and-
lega“. Skilyrði 110. gr. a fyrir
hendi. Nálgunarbann í sex mán-
uði staðfest.
Nr. 35/2002 –
24. janúar 2002
Maður og kona í sambúð sem
var lokið. Konan var í tygjum
við annan mann. Maðurinn
hringdi í hana, sat fyrir henni,
réðst á hana og veitti henni
áverka og veitti henni eftirför.
Talið var að maðurinn myndi
ásækja konuna áfram, raska
friði hennar og jafnvel brjóta
gegn henni með alvarlegri
hætti. Skilyrði 110. gr. a fyrir
hendi. Nálgunarbann í þrjá
mánuði staðfest.
Dæmi um
nálgunarbann
úr dóma-
framkvæmd