Morgunblaðið - 23.11.2008, Blaðsíða 51

Umræðan 51
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 2008
ÞAÐ er ekki ný
saga að þegar illa árar
í samfélaginu sjá sum-
ir það sem réttmætt
tilefni til að vega að
kirkjunni og finna
þannig reiði sinni far-
veg. Þetta kom ber-
lega í ljós í nýlegri
grein Brynjólfs Þor-
varðarsonar „Benzprestasjóður“
(sjá Mbl. 3. nóv.). Óhætt er að segja
að Brynjólfur vandi þar ekki prest-
um og kirkju kveðju sína, en á hon-
um má m.a. skilja að prestar séu
upp til hópa auðmenn sem hagnist
ótæpilega á því að sýsla með hið
dýra guðsorð.
Brynjólfur hefur áður opinberað
andúð sína á kirkju og kristni í
greinaskrifum og sem fyrr virðist
honum eiginlegra að fullyrða og al-
hæfa en færa málefnaleg rök fyrir
skoðunum sínum.
Brynjólfur gerir að umtalsefni
þann samning milli ríkis og kirkju
sem liggur launagreiðslum presta
til grundvallar. Sá samningur, sem
staðfestur var með lögum árið 1997,
og hvílir á eldri lögum frá árinu
1907, byggðist á samkomulagi við-
ræðunefndar ríkis og kirkju um
kirkjueignir. Samkvæmt honum eru
launagreiðslur presta ígildi arð-
greiðslna fyrir þær eignir kirkj-
unnar sem færst hafa yfir á hendur
ríkisins. Að mati Brynjólfs er hér
um óréttmætan samning að ræða.
Hann segir það „létt mál“ að reikna
út verðmæti samningsins og kemst
að þeirri niðurstöðu að ár hvert
þiggi kirkjan upphæð sem sé tíu
sinnum hærri en raunverulegt and-
virði seldra kirkjujarða og því sé
„ríkissjóður þegar búinn að greiða
margfalt andvirði kirkjujarðanna“;
því sé það í raun Þjóðkirkjan sem
standi í „mjög stórri og vaxandi
fjárhagslegri skuld við íslensku
þjóðina“.
Hér er ekki aðeins um full-
komlega órökstuddar fullyrðingar
að ræða hjá Brynjólfi heldur mjög
villandi og hreinlega rangar.
Samhengi sögunnar
Allt frá miðöldum og fram til árs-
ins 1907 stóðu þær eignir sem til-
heyrðu einstaka prestaköllum undir
framfærslu sóknarpresta og kirkju-
legri þjónustu (m.a. aðstoð við fá-
tæka og ómaga). Breyting varð á
árið 1907 en þá gengu í gildi áð-
urnefnd lög nr. 46 sem fólu í sér að
ríkisvaldið gerðist vörsluaðili allra
kirkjujarða og leigði þær út eða
seldi ábúendum sínum. Upp frá því
fengu prestar laun sín af arði
kirkjujarðanna í gegnum prest-
launasjóð sem stofnað var til og rík-
ið bar ábyrgð á.
Rétt er að hafa í
huga að lögin frá 1907
gengu ekki sérstaklega
út frá hagsmunum
kirkjunnar heldur
vakti einkum fyrir lög-
gjafanum endurreisn
íslensks landbúnaðar
sem grundvallaðist á
því að bændur eign-
uðust ábúðarjarðir sín-
ar sjálfir, en yfir þriðj-
ungur jarðeigna í
landinu voru þá kirkju-
jarðir.
Þegar fram í sótti gekk hins veg-
ar á höfuðstól prestlaunasjóðsins og
misvel var haldið á jarðeignasafni
kirkjunnar af hálfu ríkisvaldsins.
Jafnframt dofnaði tilfinningin fyrir
því að hér væri um fjármuni kirkj-
unnar að ræða en ekki ríkisins. Þá
voru kirkjueignir seldar án þess að
kirkjustofnanir nytu þess í nokkru.
Hér má hafa í huga að megnið af
öllu þéttbýli á Íslandi sem orðið
hefur til á síðustu öld stendur á
kirkjueign. Það má því segja að
kirkjan hafi lagt opinberum stofn-
unum til milljarðaverðmæti því á
sínum tíma komu engir sérstakir
fjármunir fyrir þetta land. Einnig
versnuðu launakjör presta mjög eft-
ir því sem á leið öldina. Á síðari
hluta síðustu aldar varð ekki lengur
unað við meðferð ríkisins á kirkju-
eignum og ráðstöfun á þeim.
Árið 1982 skipaði kirkju-
málaráðherra kirkjueignanefnd sem
í sátu fulltrúar ríkis og kirkju.
Nefndinni var ætlað að fjalla um
meðferð kirkjueigna og eignarrétt-
arstöðu þeirra, hvernig þeim hafði
verið ráðstafað og á hvaða lagalega
grunni sú ráðstöfun hvíldi. Nið-
urstaða nefndarinnar var sú að
kirkjan ætti enn þær jarðir sem frá
árinu 1907 höfðu ekki verið teknar
frá henni með lögum. Á þeirri nið-
urstöðu byggist samningurinn frá
árinu 1997. Samkvæmt honum fel-
ast launagreiðslur presta í arð-
greiðslu af höfuðstóli þeirra eigna
sem höfðu réttilega tilheyrt kirkj-
unni en ríkið tók nú yfir. Rík-
isvaldið er því ekki að greiða kirkj-
unni andvirði kirkjueigna heldur
arð af andvirði þeirra. Þar er mikill
munur á.
Það sem fólki kann að þykja um
guðstrú, kirkju og presta breytir
hvorki sögulegum staðreyndum né
því sem rétt er í þessum efnum.
Réttlát reiði
En að þessu sögðu ber að geta
þess í allri hreinskilni að kirkjan er
ekki hafin yfir gagnrýni, hvorki sem
stofnun né sem samfélag trúaðs
fólks, að prestum meðtöldum.
Kirkjan er ekki ósnortin af ríkjandi
aðstæðum í samfélaginu. Hún hefur
skilning á og finnur sjálf til þeirrar
réttmætu reiði sem þær vekja. Hins
vegar tel ég það alls ekki rétt né
gagnlegt að gera kirkjuna að mál-
svara eða ímynd efnishyggju. Þvert
á móti mælir kirkjan gegn hvers-
konar efnishyggju sem gjarnan vill
skyggja á það sem mest er um vert
í lífinu samkvæmt skilningi krist-
innar trúar. Að vera kristinn er
fólgið í því að lifa trú sína, lifa sam-
kvæmt henni og í ljósi hennar. Það
þarf allt trúað fólk að hafa í huga,
líka prestar. Misbrestur þar á end-
urspeglar ekki inntak kristinnar
trúar að öðru leyti en því að enginn
er fullkominn nema Guð einn.
Rétt skal vera rétt
Gunnar Jóhann-
esson svarar
grein Brynjólfs
Þorvarðarsonar
» Það sem fólki kann
að þykja um
guðstrú, kirkju og
presta breytir hvorki
sögulegum staðreynd-
um né því sem rétt er í
þessum efnum.
Gunnar Jóhannesson
Höfundur er prestur.
STJÓRN Seðla-
bankans hefur brugð-
ist þjóðinni, eins og
búast mátti við þar
sem Davíð Oddsson er
þar við völd, fyrrver-
andi forsætisráðherra
í 13 ár (fyrrum spaug-
ari). Seðlabankanum á
að sjálfsögðu að vera
stjórnað af fagmanni,
ekki róttækum pólitíkus. Þótt hrun-
ið á Íslandi nú sé margþætt þá tel
ég að Davíð Oddsson og hinn fjar-
stýrði forsætisráðherra hans beri
þar mesta ábyrgð.
Þá eru það auðlindir Íslands sem
geta bjargað þessari duglegu þjóð.
Þeirra stærst er sjávarauðlindin.
Þar er hinsvegar stórt vandamál,
veiðiráðgjöf Hafró. Þvílík vitleysa,
130 þúsund tonn af þorski annað ár-
ið í röð. Forsætisráðherra sagði ný-
lega að ekki mætti auka þorskkvót-
ann, þetta væru vísindi. Ég vil segja
að reynsla er líka vísindi.
Reynslan af því hvað Íslandsmið
gefa af sér í þorski er sem hér seg-
ir, samkvæmt heimildum: 1952-1972
var jafnstöðuafli 438.000 tonn á ári,
eftir 1972 komu slakari ár, en samt
er það nálægt því að hafa jafnað sig
upp með 400.000 tonn á ári frá 1952-
1983, eða rúm 30 ár á undan kvóta-
kerfinu, sem hófst 1984. Þá sjá allir
hvílík vitleysa það er að gefa út
kvóta 130.000 tonn og það annað ár-
ið í röð. Það verður að fara að hugsa
um það að lifa af því sem landið gef-
ur fyrst og fremst, eins og gert er
alls staðar í öðrum löndum, ekki
vera með allt njörvað niður í kvót-
um (skömmtunarkerfi) eins og nú er
í sjávarútvegi og landbúnaði, sem
var búið að koma á í stjórnartíð ein-
ræðishneigðu ráðamannanna Hall-
dórs Ásgrímssonar og Davíðs Odds-
sonar.
Í kvótalögunum segir að það eigi
að styrkja landsbyggðina atvinnu-
lega séð, í reynd er það svo að
helmingur kvótans er í Reykjavík,
ótrúlega mikill kvóti kominn til
Hornafjarðar, kvóti hefur flust frá
Vestfjörðum í þessu kerfi, í stórum
stíl. Vestfirðir voru lengi í farar-
broddi í útgerð. Fyrsti vélbátur Ís-
lendinga var tekinn í notkun 1902 á
Ísafirði, Bolungarvík var eitt sinn
stærsta verstöð landsins og svo
mætti lengi telja.
Á árum áður þegar útlendingar
voru enn á Íslandsmiðum er það
kaldhæðnislegt að þá höfðu sjó-
menn og útgerðarmenn það betra,
þá var frelsi til að veiða og það
veiddist mikið meira en eftir að
þetta kvótakerfi var tekið upp.
Landhelgin var færð í 50 mílur
1973 og 200 mílur 1975, útlending-
arnir burt. Hvað skeði svo? Keyptir
voru 100 skuttogarar, sem sam-
svarar 300 síðutogurum að afkasta-
getu. Þetta var nú kannski of geyst
farið.
Þegar útlendu veiðiskipin voru
farin af Íslandsmiðum,
þá þróuðust mál þann-
ig hjá íslenskum
stjórnvöldum að farið
var að takmarka mjög
aðgang Íslendinga
sjálfra að miðunum.
Þeim var í talsverðum
mæli bannað að fara á
sjó og fiska. Höfund-
urinn að því var Hall-
dór Ásgrímsson sem
kom á kvótakerfi 1984.
Það er mín skoðun og
ég er ekki einn um hana, að hent sé
um 100.000 tonnum af þorski árlega
og getur verið meira þegar kvótinn
er skorinn svona mikið niður.
Í áliti mannréttindanefndar SÞ
segir: að við framkvæmd íslenska
kvótakerfisins sé verið að hygla
ákveðnum aðilum. Þar sitji ekki all-
ir við sama borð. Þar er ekki beitt
sanngirni við framkvæmd kvóta-
kerfisins. Mannréttindanefnin
bannar hvers konar mismunun og
ósanngjarna meðferð.
Það voru mistök að leggja Þjóð-
hagsstofnun niður (DO). Danske
Bank sá vanda Íslands fyrir, fyrir
nokkrum misserum, en ráðamenn
Íslands flutu sofandi að feigðarósi.
Ekkert af hinum Norðurlöndunum
hefur lent í teljandi vandræðum nú,
enda vel stjórnað og lýðræði gott.
Stjórnir eru ekki við völd of lengi.
Þegar nýja Ísland verður endur-
reist þarf að breyta miklu frá fyrri
stefnu sem hefur nú rústað þjóð-
félaginu. Taka verður upp nýja fisk-
veiðistefnu, þar sem þegnarnir búa
við meira frelsi og mannréttindi eru
virt en ekki fótum troðin eins og
verið hefur. Hreinsa þarf til í ráðu-
neytum, þar eru margir búnir að
vera of lengi og orðnir ráðríkir.
Það er mikill klíkuskapur í ís-
lensku þjóðfélagi. Vegna fámennis
þjóðarinnar liggja víða strengir.
Ég var félagi í LÍÚ í fimmtán ár.
Það var allt í lagi, ég varð ekki fyrir
neinni misbeitingu þar. Síðar var ég
í nokkur ár í Landssambandi smá-
bátaeigenda (1988-1994). Þar gengu
hlutirnir öðruvísi fyrir sig, þar rakst
maður bara á veggi um allt. Þegar
ég var að koma með nýjan bát inn í
krókakerfið undir 6 brl. (báturinn
var 5,99 brl.) í ársbyrjun 1991 var
synjað um krókaleyfi, sem var mest
LS að kenna. Tveir bátar fóru inn í
umrætt kerfi sem voru yfir stærð-
armörkum. Mál þetta er nú í skoðun
hjá sjávarútvegsráðherra fyrir mig
og félaga mína, Jakob H. S. Ragn-
arsson í Bolungarvík og Viktor R.
Þórðarson í Garði, sem áttu sams-
konar báta.
Sigurður Árni Jóns-
son vill nýja fisk-
veiðistefnu.
» Þegar nýja Ísland
verður endurreist
þarf að breyta miklu frá
fyrri stefnu sem hefur
nú rústað þjóðfélaginu.
Sigurður Árni Jónsson
Höfundur er fyrrv. útgerðarmaður
og skipstjóri.
Ógn íslensku
þjóðfélagi
Laxá í Mývatnssveit og Laxárdal
Til úthlutunar eru komin hin vinsælu urriðaveiðisvæði í Mývatnssveit og Laxárdal.
Umsóknareyðublöð liggja frammi á skrifstofu félagsins. Einnig hægt að nálgast þau
á heimasíðu okkar www.svfr.is.
Félagsmönnum verða send umsóknareyðublöð.
Umsóknarfrestur er til miðvikudagsins 10. desember næstkomandi kl. 17:00.
Allar nánari upplýsingar á skrifstofu félagsins og á heimsíðunni www.svfr.is.
Bæði félagsmenn SVFR og utanfélagsmenn hafa möguleika á að sækja um leyfi. Þá
hafa fastir viðskiptavinir svæðanna undanfarin ár ákveðinn forgang að sínu holli.
Rétt er að benda á að eitt nafn þarf að skrá fyrir hverja stöng sem sótt er um í
hópumsóknum.
Stangaveiðifélag Reykjavíkur - Háaleitisbraut 68, 103 Reykjavík
Sími: 568 5060 – Fax: 553 2060
Þuríður Halldórsdóttir hdl., lögg. fasteigna- og skipasali
www.hibyliogskip.is hibyliogskip@hibilyogskip.is
Sími 551 7270, 696 0646 og 893 3985
VANTAR
• Vantar allar gerðir eigna fyrir erlenda fjárfesta.
• Blokkir, atvinnuhúsnæði ofl.
Allt kemur til greina, byggt, í byggingu og óbyggt.
• Leitum að góðri tveggja herb. íbúð á Reykjavíkursæðinu.
• Vantar SÓMA báta og aðra smábáta
vegna mikillar eftirspurnar erlendis frá.
Þverholt 14 l 105 Reykjavík l Sími 595 9000 l holl@holl.is l www.holl.is
Björn Daníelsson
Löggildur fasteignasali
Gsm: 849 4477
Sanngjörn söluþóknun Góðar ljósmyndir Sýnum eignina Fagþjónusta
Eikarskógar 1, Akranesi – opið hús
OPIÐ HÚS Í DAG SUNNUDAG, 23.11.08 kl. 14:00-15:00
Fasteignasalan Hóll kynnir í einkasölu glæsilegt einbýlishús
við Eikarskóga 1, Akranesi.
Eignin er tilbúin til afhendingar, rúmlega fokheld að innan
og fullfrágengin að utan. Um er að ræða 248,3 fermetra
einbýlishús, þar af er bílskúr 58,5 fm.
TILBOÐSVERÐ 21.11.08-01.12.08: BEIN SALA 27,5 MILLJ.
MÖGULEIKI AÐ SELJANDI LÁNI HLUTA KAUPVERÐS.