Skinfaxi - 01.12.1995, Qupperneq 80

Hvernig á að standa
að heimajarbgerb?
/ fyrrasumar hófst til-
raunaverkefni meö heima-
jarögerö hjá tuttugu fjöl-
skyldum í Kjalarnes-
hreppi. Meö heimajarö-
gerö er átt viö aö lífrœn-
um úrgangi sem til fellur
á heimilinu og í garöinum
er umbreytt i nœringarrík-
an jaröveg í varmaeinan-
gruöum safnkassa.
Hér er um aö ræöa norrænt tilrauna-
verkefni sem hófst sumariö 1994 og
lýkur haustiö 1995. Valin voru 20
heimili á íslandi, 20 í Færeyjum og 10
á Grænlandi til aö taka þátt í tilraun-
inni, sem gerö er fyrir tilstuðlan um-
hverfisráðuneytisins og styrkt af Nor-
rænu ráðherranefndinni. Verkefnis-
stjórn er í höndum Helgu Jóhönnu
Bjarnadóttur, umhverfisverkfræöings á
umhverfistæknideild Iöntæknistofn-
unar. Megintilgangur verkefnisins er
aö kanna hvort grundvöllur sé fyrir
víðtækri heimajarðgerð í þessum
þremur löndum.
Hér á eftir er birt skriflegt fræöslu-
efni sem þátttakendur fengu. Auk þess
sem rétt vinnubrögö tryggja góða
jarövegsgerð er mikilvægt aö safnkass-
inn sé vel hannaöur og slitsterkur.
Mögulegur ávinningur viö heima-
jarbgerö
Reynsla annars staöar á Norðurlönd-
unum hefur sýnt aö um 30-50% af
heildarmagni heimilisúrgangs sé líf-
rænn úrgangur sem má jarðgera.
Könnun fyrir Vesturland hefur sýnt aö
um 70% af öllum kostnaði viö sorp-
meðhöndlun er vegna flutningskostn-
aöar. Ef stór hluti íbúa í litlu sveitarfé-
lagi jarögerir lífræna úrganginn mætti
minnka sorphiröutíðnina um helming
og þannig spara umtalsveröar fjárhæö-
ir. Umhverfislegur ávinningur aöferö-
arinnar er augljós. Hann kemur fram í
minni flutningum úrgangs og betri
nýtingu næringarefna. Auk þess
minnka ýmis neikvæö áhrif lífræns úr-
gangs viö heföbundna meöhöndlun
eins og t.d. ágangur fugla og meindýra
á uröunarstaö, metangasmyndun í
sorphaugum og lækkaö brennslugildi
úrgangs vegna lífræna hlutans.
Heimajarögerö byggist á öörum
hugsunarhætti en viðgengist hefur viö
sorpmeöhöndlun, þ.e. meðhöndlun
úrgangs viö uppsprettuna. Ljóst er aö
krafan um aukna endurvinnslu og
lágmörkun úrgangs mun hljóma
hærra í eyrum okkar á næstu árum.
1. Rétt flokkun
Allt lífrænt sorp frá heimilinu má
jarögera en þess ber aö gæta aö eyði-
leggja ekki jarögerðina meö spilliefn-
um eöa úrgangi sem ekki er unnt að
jarðgera.
Eftirfarandi má nota í jarðgerð:
• Allan matarúrgang, s.s. ávexti,
grænmeti, brauð, eggjaskurn, kjöt,
fisk, tepoka og kaffikorg.
• Allan lífrænan úrgang, s.s. pappírs-
þurrkur, visnuð blóm og aðrar
plöntur (ekki moldina meö).
• Stoöefni eru m.a. kurlaðar greinar,
spænir, sag, börkur, hey, þurrt lauf,
barrnálar og annar visnaður eöa
þurrkaöur garðaúrgangur.
Eftirfarandi má ekki nota í jarðgerð:
• Efni hættuleg umhverfinu og úr-
gang sem ekki brotnar niöur, s.s.
ryksugupoka, sígarettuösku, spilli-
efni, plast, gler, málma, ösku úr viö-
arbrennslu og ösku af grillkolum.
2. Safnkassinn
Skilyröi fyrir notkun meöfylgjandi
flokkunarleiöbeininga er aö hafa safn-
kassa sem er varmaeinangraöur í
botni, loki og í hliðunum. Rétt stærö
kassans er einnig mikilvæg, 150-250
lítra kassi er hæfilegur fyrir 4 manna
fjölskyldu. Kassinn veröur aö vera lok-
aöur þannig aö meindýr komist ekki
inn í hann, en jafnframt verður aö
lofta um úrganginn í kassanum. Gott
er aö láta kassann standa á planka eöa
hellum þannig aö loft geti auöveld-
lega leikiö um botn hans. Staðsetja
Tilraun sem þessi varpar Ijósi á nota-
gildi ákveðinnar endurvinnsluaðferö-
ar. Slíkar tilraunir eru mikilvægar þeg-
ar leitaö er leiöa aö settum mark-
miöum um aukna endurvinnslu í
framtíðinni.
Helga J. Bjamadóttir
umhverfisverkfrœðingur
Iðntœknistofnunar
skal safnkassann þannig aö auövelt sé
aö komast aö honum. Kassarnir eru
yfirleitt haföir á skjólsælum og hlýj-
um stað á möl eða grasi þannig aö
vatn sem lekur úr þeim geti sigið niö-
ur í jaröveginn.
3. Blöndun
• Setjið 10-15 cm lag af smágreinum í
botninn á kassanum. Notiö ríkulega
í fyrstu lögin gróf og þurr stoöefni
eöa garðaúrgang.
• Byrjið gjarnan jarögerö meö grasi
eöa illgresi á vorin og sumrin til aö
losna viö flugulirfur. Haldið síöan
áfram meö matarúrgangi og stoö-
efni.
• Notið einn hluta af stoöefni á móti
3-4 hlutum af venjulegum matar-
úrgangi. Ef notaöir eru afgangar af
fiski eöa kjöti skal nota a.m.k. jafn-
mikiö af stoðefni meö slíkum úr-
gangi, þ.e. einn hluti fisks eöa kjöts
á móti einum hlut stoöefnis.
• Blandiö matarúrganginum vel í
kassann meö stoðefninu og jafniö
yfirboröiö. Gott er aö strá stoðefni
yfir í hvert sinn til aö minnka lykt.
Hræriö reglulega í ílátinu.
• Setjiö stoöefni í botninn á eldhús-
fötunni, því þaö auöveldar þrif og
minnkar lykt.
• Tæmiö eldhúsfötuna í kassann
a.m.k. tvisvar í viku svo aö matar-
úrgangurinn sé ennþá ferskur.
4. Hlutverk stobefna
Stoöefni hafa þremur mikilvægum
hlutverkum aö gegna viö jarögerö:
• Þau eru kolefnarík og bæta kolefn-
Heimajarbgerb í varmaeinangrubum
safnkössum