Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1971, Qupperneq 29

Slifti og afleiðingar
Eftir Guöfinn Þorbjörnsson.
Það er mikið rætt og ritað um
hin hörmulegu og allt of tíðu slys,
sem árlega hafa orðið af völdum
hinna handhægu og fjölhæfu vinnu-
véla bænda og reyndar ýmissa ann-
arra atvinnurekenda, sem ganga
undir samheitinu dráttarvélar og
hafa nú að mestu leiti leyst „þarf-
asta þjóninn“, hestinn af hólmi og
gert hann að leikfangi efnamanna
í bæjum og sveitum og einnig að
nokkuð árvissri útflutningsvöru.
Það er sízt að ófyrirsynju, að
mikið er rætt um hin tíðu slys,
sem oft hafa valdið dauða, og
margar tillögur séu um leiðir til
þess að fyrirbyggja þau og (eða)
draga úr hörmulegustu afleiðing-
um þeirra.
Það hafa verið uppi háværar
raddir um að banna unglingum 12
- 14 ára að snerta þessi tæki, sem
að sjálfsögðu kemur ekki til greina
í framkvæmd. Við, sem eldri erum,
höfum allir verið á þessum aldri,
ekki fyrir svo ýkja löngu, þegar
litið er til baka, og ég held, að við
hefðum allir eða flestir lítið skeytt
fyrirmælum um að við mættum
ekki meðhöndla hesta, enda þótt
þeir væru illa tamdir, hrekkjóttir
og baldnir á þessu áraskeiði. Þá
voru hestarnir og snatt í kringum
þá aðalverkefni unglinga í sveit,
og frá þeim hafa margir, sem ólust
upp í bæjum og þorpum sínar
skemmtilegustu æskuminningar,
enda þótt viðskipti við þá væru
engan veginn hættulaus né átaka-
laus, sízt meðan unglingar kunnu
lítt til ýmissa kenja, sem þessar
lifandi „orkustöðvar“ höfðu hver
eftir sínu upplagi, tamningu og
skapferli.
Sumarvinna í sveit hefur alltaf
verið eftirsóknarvert og forvitni-
legt ævintýri fyrir heilbrigð kaup-
staðabörn að ég held, og mörg,
sem því láni hafa átt að fagna að
hafa lent á góðu sveitaheimili þar,
sem þau hafa lært að gera sitt
bezta og draga ekki neitt af sér
til gagns heimilinu, eiga alla ævi
skemmtilegar endurminningar frá
sveitaveru sinni, og sumir ævilang-
an kunningsskap og vináttu sam-
ferðamanna í dreifbýlinu, þrátt
fyrir (og kannski einkum fyrir) þá
áreynslu, þreytu, hugarvíl, myrk-
fælni og aðrar þrautir, sem varð að
yfirstíga á þessu aldursskeiði og í
flestum tilfellum tókst.
Nútíminn með öllum sínum regl-
um, boðum og bönnum, æskulýðs-
leiðtogum, barnaverndarráðum og
öðrum velferðarríkisfyrirmælum á
langt í land (þótt hann vonandi
eigi eftir að ná landi) til þess að
hafa sömu góðu uppeldisáhrifin og
sumardvöl á góðu sveitaheimili
veitti unglingi úr kaupstað, meðan
sú dvöí var enn ekki reiknuð í
krónum eftir hóteltexta, heldur
manndómi, dugnaði og samvizku-
semi.
Ég mun nú vera kominn alllangt
frá upphaflegu efni þessara hug-
leiðinga minna, sem áttu að helgast
hinum tíðu og hrollvekjandi slysum
af völdum dráttarvéla og viðbrögð-
um hinna þjóðhollu og ágætu
manna, sem reyna af beztu getu
að fyrirbyggja og draga úr hinum
hörmulegu afleiðingum þeirra, og
er ég þá kominn að áðalefni þessa
erindis, þ.e. að fyrirbyggja slys
(byrgja brunninn áður en barnið
er dottið ofan í) eða draga úr af-
leiðingum slyssins.
slysa
öll farartæki, bæði skip og vagn-
ar, eru miðuð við að þau séu í
réttri stöðu' skip á réttum kili og
vagnar standi á hjólum en ekki á
hlið eða hvolfi. Til þess að svo megi
verða, verða allir aðilar að vera
samtaka, bæði framleiðendur og
þeir, sem með þessi tæki fara,
vinna að því að þessi tæki til sjós
og lands hafi öll skilyrði til þess
að gegna þessu hlutverki. Það ber
að leggja meiri áherzlu á að skip
séu á réttum kili og hjólandi tæki á
landi standi á hjólum heldur en að
tryggja stjórnendur þessara tækja
(stjórnendum og farþegum) ein-
hverjar sárabætur, ef þessum
grundvallarskilyrðum er snúið við
Gúmmíbátar, uppblásin björgunar-
belti og fleiri gagnráðstafanir, sem
vissulega björguðu mörgum manns-
lífum meðan nútímatækni fram-
leiddi skip og útbúnað þeirra á
þann hátt, að þau fóru á hliðina
eða hvolf fremur en að fljóta á
réttum kili, en sem betur fer er
sú tíð liðin og kemur vonandi ekki
aftur að slík lausn sé viðunandi.
En alveg sama máli gegnir um
dráttarvélar. Við eigum að leita að
orsökum dráttarvélaslysa í stað
þess að draga úr hinum hörmulegu
afleiðingum þeirra, þótt síðari leið-
in eigi vissulega nokkurn (og mik-
inn) rétt á sér.
Dráttarvélar, hvort sem þar heita
Farmal eða eitthvað annað, eru
yfirleitt þannig byggðar, að þær
hafa stór og öflug hjól að aftan,
sem jafnframt drífa þær áfram, en
minni hjól að framan, sem jafn-
framt eru færanleg inn, þannig að
þau eru talsvert innar á akbraut-
Framhald á bls. 321.
VÍKINGUR
8Í7