Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1973, Blaðsíða 42

Félags
mála
opnan
Ný trygging
eftir Jón Þorsteinsson,
lögfrœðing
Á árinu 1972 voru tvívegis
gerðar breytingar á siglingalög-
unum, er höfðu í för með sér
nýjar réttarreglur um slysabætur
til sjómanna. Fyrri breytingin
var samþykkt á Alþingi í maí-
mánuði s. 1. Það voru lög nr. 58/
1972, en þau gengu í gildi 1. okt.
s. 1. Þessi lög giltu þó aðeins í
þrjá mánuði því á síðasta starfs-
degi Alþingis fyrir jól voru gerð-
ar á þeim veigamiklar breyting-
ar. Það er þessi nýjasta lagasetn-
ing og sá bótaréttur, sem sjó-
mönnum er þar veittur, sem ég
geri hér aðallega að umtalsefni.
Áður en lengra er haldið er
nauðsynlegt að líta til baka og
gera í stórum dráttum grein fyr-
ir þeim reglum er giltu um slysa-
bætur til sjómanna áður en Al-
þingi blandaði sér í málið á s. 1.
ári. Með slysabótum á ég hér ein-
vörðungu við bætur fyrir slys, er
leitt hafa til varanlegrar örorku
eða dauða. Bæturnar gátu þá ver-
ið þrennskonar. 1 fyrsta lagi bæt-
ur frá almannatryggingum hlið-
stæðar slíkum bótum fyrir vinnu-
slys í landi, það er að segja ör-
orkubætur, dagpeningar, dánar-
bætur, ekknabætur og barnalíf-
eyrir. I öðru lagi slysabætur sam-
kvæmt ákvæðum í kjarasamning-
um milli samtaka sjómanna og
útgerðarmanna. Þessar samn-
ingsbundnu bætur voru nokkuð
misjafnar að fjárhæð eftir því
hvort um var að ræða sjómenn
á bátum, togurum eða kaupskip-
um. Yfirleitt voru bætur fyrir
100% örorku lítið eitt hærri en
dánarbætur.
Um báða þessa bótaflokka, það
er að segja bætur frá almanna-
tryggingunum og hinar samn-
ingsbundnu slysabætur, gilti sú
meginregla að þær voru greiddar
út á öll slys, sem sjómenn urðu
fyrir í starfi sínu. Frá þessari
meginreglu voru örfáar undan-
tekningar, sem litlu máli skipta
þegar á heildina er litið.
Þá kem ég að þriðja bóta-
flokknum, er kalla mætti fulln-
aðarbætur úr hendi útgerðar-
manns, en það er sá bótaflokkur,
sem mestur styrr stóð um á síð-
asta ári. — I mörgum tilvikum
fór því fjarri að slysabætur sam-
kvæmt tveim fyrrgreindu bóta-
flokkum bættu að fullu tjón hins
slasaða eða aðstandenda hans þeg-
ar tjónið var metið samkv. regl-
um skaðabótaréttarins, er grund-
vallast á tryggingarfræðilegum
útreikningum og ríkri dómvenju.
Fullnaðarbætur fengust yfirleitt
ekki greiddar þegar hinn slasaði
átti sjálfur sök á slysinu vegna
gáleysis og ekki heldur, ef við
engan var að sakast svo sem í
þeim tilvikum, er slys átti sér
stað af völdum veðurofsa. Þannig
varð hinn slasaði iðulega að sitja
uppi með mikið tjón óbætt, ef um
örorkuslys var að tefla, en að-
standendur hans, ef um dauða-
slys var að ræða.
Þessar ófullnægjandi bótaregl-
ur, sem hér hefir verið lýst, hafa
lengi verið sjómannastéttinni
þyrnir í augum einkum með tilliti
til þess hversu sjósókn og sigling-
ar eru hættuleg störf.
Til að bæta úr þessu ástandi
voru tvær meginleiðir færar.
Önnur þeirra var að auka ábyrgð
útgerðarmannsins með lögum,
leggja á hann svokallaða hlut-
læga ábyrgð. Hin var sú að stór
hækka bótafjárhæðir hinnar
samningsbundnu slysatryggingar
annaðhvort með nýjum kjara-
samningum eða með lagasetn-
ingu. Málið kom til kasta Alþing-
is veturinn 1971-1972. Þar varð
fyrri leiðin fyrir valinu með setn-
ingu áðurgreindra laga nr. 58/
1972, er gengu í gildi 1. oktober
s. 1. Með þessum lögum var lögð
hlutlæg ábyrgð á útgerðarmenn.
Samkvæmt lögunum átti útgerð-
armaður að borga fullar bætur
þegar eigi var við neinn að sakast
um slysið og einnig þegar hinn
slasaði hafði einungis sýnt af sér
minniháttar gáleysi. Full sam-
staða var um málið á Alþingi.
Þegar frá leið og gildistöku-
dagur hinna nýju laga nálgaðist
vöknuðu útgerðarmenn við vond-
an draum. Þeir tóku að kryfja
málið til mergjar og komust að
þeirri niðurstöðu að hin hlut-
læga ábyrgð væri bæði ósann-
gjörn og óbærileg, og ekkert
tryggingarfélag fengist til að
tryggja þá gegn slíkri ábyrgð.
Kröfðust útvegsmenn þess að
lögin yrðu afnumin með bráða-
birgðalögum. Stjórnvöld sinntu
ekki þeirri kröfu en buðust til
að athuga málið í samvinnu við
samtök sjómanna og útvegs-
manna í von um viðunandi lausn.
Fulltrúar sjómanna töldu gagn-
rýni útvegsmanna ganga of langt
í ýmsum efnum, en eigi að síður
voru þeir reiðubúnir til að skoða
málið á ný og leita sameiginlegr-
ar lausnar, enda voru að þeirra
dómi fleiri leiðir færar til að auka
rétt sjómanna til slysabóta held-
ur en sú að leggja hlutlæga á-
byrgð á útgerðarmenn og skipa-
eigendur. Að beiðni tryggingar-
ráðuneytisins var tilnefnd
þriggja manna nefnd, einn frá
Sjómannasambandi Islands, einn
frá Farmanna- og fiskimanna-
sambandinu og einn frá Lands-
VÍKINGUE
42