Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.2000, Qupperneq 15

ysavarnafelags Isiánas
_ m Björgunarbáturin n Þorsteinn i—
reynslusiglingu á Reykjavíkurhöfn.
Þorsteinn var smiðaður í Englandi
árið-1901 fyrir enska björgunarbáta-
félagið (RNU). Báturinn var teinær-
ingur, einnig með seglabunaði (t-
vísigldur). nærri 11 metrar á lengd
og 3 á breidd. Hann var þannig gerð-
ur að hann átti sjálfur að rétta sig við
isjó þótt honum hvolfdi eða hann
Hlafnstyngist. Smíði bátsins var mjög
vönduð, efniviðurinn kanadískur
klettaálmviður, mahóní og eik.
Kafli úr bókinni
Björgunarbát strax og fjárhagur leyfir
Um það bil mánuði eftir stofnun Slysavarnafélagsins, í lok febrúar
1928, strandaði togarinn Jón forseti í suðaustan stormi og dimm-
viðri við Stafnes á Suðurnesjum. Aðeins reyndist unnt að bjarga 10
mönnum af 25 manna áhöfn, þrátt fyrir að fjöldi skipa kæmi á
strandstað áður en nokkurt manntjón var orðið og menn í landi
gerðu allt sem þeir gátu til að bjarga. Slysavarnafélagið hafði þá
ekki nein björgunartæki tiltæk og þetta átakanlega sjóslys varð
mjög til að oþna augu landsmanna fyrir nauðsyn þess að kauþa
slík tæki. Það var einnig tilefni þess að Slysavarnafélagið réðst í
það að eignast sinn fyrsta björgunarbát sem hægt var að nota við
björgun frá landi. Líkindi voru nefnilega til þess að fleirum hefði
mátt bjarga við strandið ef góður björgunarbátur með fullkomnum
búnaði hefði verið til taks á nálægum slóðum, t.a.m. í Sandgerði.
Skömmu eftir þennan hryggilega atburð ákvað stjórn félagsins að
kauþa björgunarbát strax og fjárhagur þess leyfði. Jóni E. Berg-
sveinssyni, erindreka félagsins, var falið að afla nauðsynlegra upp-
lýsinga um heppilega stærð og gerð af báti með tilliti til kringum-
stæðna á svæðinu á milli Garðskaga og Reykjaness. Einnig var
honum falið að athuga hvað slíkur bátur myndi kosta með öllum út-
búnaði, þar með talið naust og dráttarbraut. Skrifaði Jón til Eng-
lands, Noregs og Danmerkur og fékk m.a. upþlýsingar um hvaða
bátar og bátalag hefðu reynst best hjá þessum þjóðum. Eftir athug-
un á staðháttum var ákveðið að báturinn yrði staðstettur i Sand-
gerði, en rannsóknir sýndu að á þeim slóðum höfðu skiþsströnd
verið tíðust hér við land.
Björgun skipverja á Jóni forseta
[Togarinn Jón forseti fórst í febrúarlok 1928 er hann strandaði við
Stafnes. Þetta strand varð hvati þess að Slysavarnafélagið eignað-
ist fyrsta björgunarbát sinn.j
Björgun þeirra sem af komust varð, að sögn Halldórs Kr. Þor-
steinssonar skipstjóra og eins eigenda skipsins og jafnframt stjórn-
armanns í Slysavarnafélaginu, með þeim hætti að opnu skipi var
róið úr lendingunni á Stafnesi, vestur fyrir grunnbrot sem var norð-
anvert við lendinguna, og inn í lón sem var milli lands og skerjanna
sem togarinn hafði strandað á. Var skipinu lagt eða því haldið við í
lóninu, en lítill opinn bátur, með bundna uppblásna lóðarbelgi við
borðstokkana, var hafður til þess að draga milli opna skipsins í lón-
inu og strandaða skipsins. Hafði samband við togarann fengist á
þann hátt að skipverjar á Jóni forseta höfðu varpað bauju með kaðli
fyrir borð og mönnunum í opna skipinu i lóninu tekist að ná henni.
Var svo litli báturinn með belgjunum dreginn eftir kaðlinum milli tog-
arans og opna skipsins í gegnum brimið sem svall nærri látlaust
yfir togarann. Á þennan hátt tókst að bjarga 10 af skiþshöfninni og
hentu sumir þeirra sér útbyrðis til að ná í litla bátinn. Meðan á
björguninni stóð, sem var mjög tafsöm, voru mennirnir um borð í
togaranum hver af öðrum að missa tökin og skolast fyrir borð, en
15 drukknuðu. Byggt m.a. á Árbók Slysavarnafélags íslands 1928,
bls. 8.
Björgunarbáturinn Þorsteinn kemur
Eftir að farið höfðu fram rækilegar athuganir vegna kaupa á
björgunarbát til fyrirhugaðrar björgunarstöðvar í Sandgerði var á-
kveðið að festa kaup á opnum, vélarlausum brimróðrarbjörgunarbát
frá breska björgunarbátafélaginu (RNLI), sem félaginu stóð til boða.
Kaupverðið hljóðaði upp á 500 sterlingspund, um 12.000 krónur á
þáverandi verðlagi. Þetta var ekki nýr bátur en í góðu ásigkomulagi.
Ýmis áhöld fylgdu með í kaupunum, þ.á m. vagn til flutnings á landi
ef þess gerðist þörf. Verðið sem báturinn fékkst á var sannarlega
hagstætt, því vagninn sem fylgdi var einn metinn á meira en 500
pund.1
Sjómannablaöiö Víkingur -15