Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.2000, Qupperneq 26

Sigurður A. Kristinsson, bæklunarskurðlæknir
F]ari»kningar
Þar sem hjálpin er nœst
Fjarlækningar er þjónusta við sjómenn á hafi úti
sem byggð er á nýjustu samskiptatækni. Þegar
um veikindi eða slys er að ræða er hægt að vera í
beinu sambandi við lækni í gegnum tölvu, gervihnött
og internetið.
Þannig er hægt, með mun nákvæmari hætti en
áður, að meta ástand sjúklings. Fjarlækningar geta
ráðið úrslitum um hvort hægt sé að veita veikum og
slösuðum nauðsynlega aðhlynningu um borð í stað
þess að snúa til hafnar eða senda björgunarþyrlu.
Þessi nýja aðferð getur þannig auðveldað lækningu
og sparað umtalsverða fjármuni.
i'Ak. tv
meðferðar. Heilbrigðisþjónusta sjómanna færist nær
því sem almenningur nýtur að jafnaði.
Mikil slysatíðni - erfiðar aðstæður
Slysatíðni meðal sjómanna er gríðarlega há miðað
við aðrar atvinnustéttir í landinu. Árið 1990 var fjöldi
tilkynntra slysa á sjó við ísland um 600 á ári. Þetta eru
þó aðeins tilkynnt slys og búast má við að talan sé
mun hærri. Á tímabilinu 1980-1996 voru banaslys sjó-
manna að meðaltali 9,4 á ári.
Sigurður A. Kristinsson,
bæklunarskurðlæknir
TeleMedlce hf. var stofnað í þeim tilgangi að þróa og
selja færanlegan fjarlækningabúnað. Eigendur fyrirtækisins eru
hugbúnaðarfyrirtæki og sérfræðingar á sviði læknisþjónustu við
sjómenn. Þegar eru í gangi tilraunir með búnað frá TeleMedlce um
borð í nokkrum íslenskum skipum. Með tilkomu þessa nýja búnað-
ar verður öryggi sjómanna mun betur tryggt, ef slys eða veikindi
ber að höndum. Auk þess getur búnaðurinn nýst til hvers konar
myndrænna sendinga milli skips og lands, t.d. í tengslum við afla,
skemmdir, varahluti o.s.frv.
Nákvæmari upplýsingar - árangursríkari lækning
Fjarlækningarbúnaðurinn (MobilMedic) er fyrirferðalítill og miðað-
ur við að sem flestir geti notað hann án sérstakrar þjálfunar. Hon-
um er komið fyrir í handhægri tösku og samanstendur af fartölvu,
stafrænni myndavél, hjartalínuritsbúnaði, heyrnartólum og hljóð-
nema, farsímatengingu og nauðsynlegum hugbúnaði. Veikist maður
eða slasist úti á sjó er hægt að senda myndir af sári sem hann hef-
ur hlotið eða hjartalínurit.
Sjómenn hafa mun lakari aðgang að heilbrigðis-
þjónustu en aðrir landsmenn. Talið er að í allt að
tveimur af hverjum þremur tilvikum sem sjómenn leita
sér hjálpar læknis sé um veikindi en ekki slys að ræða.
Fjarlækningum er því ekki aðeins ætlað það hlutverk að aðstoða ef
slys ber að höndum heldur eru þær liður í því að bæta þá heil-
brigðisþjónustu sem sjómenn njóta.
Fjárhagslegur ávinningur fyrir alla
Með nákvæmari greiningu á aðstæðum er auðveldara að meta
hvort senda þurfi þyrlu eftir sjúklingi og hvort skip þurfi að sigla í
land. Hvort tveggja er sérlega dýrt, fyrir útgerðir, tryggingafélög og
þjóðfélagið í heild. Kostnaður við sjúkraflug Landhelgisgæslunnar
og heildarkostnaður við sjúkrahúsvist er umtalsverður á ári hverju.
Tryggingabætur sem Tryggingastofnun ríkisins greiðir fyrir sjó-
menn eru rúm 35% af öllum tryggingbótum sem Tryggingastofnun
greiðir vegna slyss. Það er hátt hlutfall ef tekið er tillit til þess að
sjómenn eru aðeins tæp 5% af starfandi fólki í landinu. Heildar-
kostnaður vegna slysa á hafi úti, þ.e.a.s. bæði persónulegur og
samfélagslegur er um 2 milljarðar á ári og er þá ekki reiknað með
veikindakostnaði nema að litlu leyti.
Upplýsingar berast um gervihnött til læknis á bráðamóttöku
Sjúkrahúss Reykjavíkur. Læknirinn leggur mat á aðstæður, leið-
beinir um meðferð eða aðgerð. Segja má að búnaðurinn gefi sjó-
mönnum á hafi úti tækifæri til þess að vera þannig augu eyru og
hendur læknis á landi.
Sérhver skipverji er skráður í áhafnarskrá þegar hann hefur störf.
Þar koma fram upplýsingar um heimilislækni, ofnæmi, lyfjanotkun
o.s.frv. Við slys eða veikindi er þessi Skrá opnuð á nafni sjúklings
og síðan er tekið til við að fylla í einkennalista. Notandi er þannig
leiddur áfram með spurningum sem hann svarar áður en haft er
samband við lækni í landi.
Með fjarlækningum er þannig hægt að senda mun nákvæmari
upplýsingar í land en áður sem leiðir til árangursríkari greiningar og
Dæmi um viðbrögð við sjóslysum:
Skipverji á togara klemmist á fingurgómi og eftir nokkra daga er
óttast að drep sé komið í sárið. Haft er samband við lækni í síma
en þar sem erfitt er að meta hvort um drep sé að ræða eða ekki og
hvort sárið megi meðhöndla um borð þá verður að snúa togaranum
til hafnar um 100 sjómílna leið.
Skipverji á togara úti á Reykjaneshrygg fær skyndilega verk fyrir
brjóstið. Óljóst er hvort verkurinn leiðir út í handlegg eður ei. Þetta
er maður sem hefur verið undir miklu álagi. Hér er mögulegt að um
hjartaáfall sé að ræða en eins gætu aðrar saklausar orsakir eins
og millirifjagigt komið til. Þyrla Landhelgisgæslunnar fer og nær í
skipverjann. ■
26 - Sjómannablaöið Víkingur