Náttúrufræðingurinn - 2006, Qupperneq 12

1. tafla. Sjávarberghlaup. - Rock slides in Iceland that might have caused
tsunamis.
Nafn - Name Aldur Lengd Flatarmál Rúmtak Heimild
Age Length Area Volume Ref.
m km2 106m3
Sjávarhólar á Kjalamesi 6000-9000 2950 2 20 7
Garpsdalur, ytra hlaup 14
Smáhlaup í Króksfjarðarmúla 14
Hólar í Króksfirði 14
Barmahraun Mjög ellil. 2100 2,7 >100 10,14
Hlaup utan Barmahrauns 14
Ytra Laugalandshraun við Þorskafjörð Unglegt 1000 0,5 15 13
Innra Laugalandshraun við Þorskafj. Nokkuð ell. 1050 0,6 18 13
Fomt hlaup við Þorskafjörð Ellilegt 700 0,06 1,5 13
Eystra Skálaneshraun Nokkuð ell. 1200 0,7 18-20 13,14
Heimara Skálaneshraun Unglegt 800 0,3 8-10 13,14
Hólar í Kollafirði 13,14
Illugastaðahraun við Skálmarfjörð Ellilegt 900 0,7 25-30 13,14
Kirkjubólshraun við Kerlingarfjörð Mjög ellil. 800 0,4 8-10 13
Litlaneshraun Unglegt 600 0,25 5-6 13,14
Hlaðhólar á Hjarðamesi Ellilegt 1500 1,0 30-40 13,14
Auðshaugur 14
Hlaup við Fossá á Hjarðamesi 14
Fjallaskagi við Önundarfjörð 15
Reykjadiskur í Skagafirði 14
Hraunaberghlaup í Fljótum >5000 19
Þúfnavallaberghlaup í Fljótum >5000 19
Tjamardalaberghlaup í Fljótum >5000 19
Víkurhólar í Héðinsfirði 13
Víkurhólar við Eyjafjörð 7000 1720 1,7 13
Hlaup í Húsavík Mjög ellil. 13
Neshólar Loðmundarfirði 13
Höfðinn og Sandhólar í Mjóafirði 1750 0,75 16,17
Stuðlahnausar á Barðsnesi 1300 0,9 16,17
Litla- og Stóra-Hesturð, BarðsnesiUngleg 14
Klifbotnar, Stöðvarfirði 2000 1,3 16,18
Svartagil í Berufirði Unglegt 2750 1,6 100 16,18
landsins. Auk þessara hlaupa eru
vafalítið til hlaup sem fallið hafa í
sjó við hærri sjávarstöðu en liggja
nú á þurru. Hlaup þessi, sem
kalla mætti sjávarberghlaup, eru
talin upp í meðfylgjandi 1. töflu.
Flóðbylgjur hafa efalítið fylgt
mörgum þessara hlaupa þótt um-
merki þeirra séu hvergi þekkt. Að
viðbættum þeim hlaupum sem
fallið hafa í sjó, og talin eru upp í
töflunni, má svo nefna tvö sem
farið hafa í stöðuvötn. Það eru
urðarhólarnir undir Hallorms-
staðarbjargi á Héraði, sem féllu í
Lagarfljót, og Steinsholtshlaupið,
sem féll í jökullón við Steinsholts-
jökul árið 1961 og olli flóðgusu á
Markarfljótsaurum.6
SjÁVARHÓLAR
Af sjávarberghlaupunum sem tal-
in eru upp í töflunni verður
mönnum líklega strax starsýnt á
Sjávarhóla á Kjalarnesi vegna ná-
lægðar þeirra við höfuðborgar-
svæðið (1. mynd).
bylgjum í Tafirði 1934 og við Loen-
vatn 1905 og 1936.4 Þessar bylgjur
kostuðu tugi mannslífa. Arið 2000
varð berghlaup úr fjallshlíð norður
af Diskó á Grænlandi og olli mikilli
flóðbylgju sem skall m.a. á litlu
námuþorpi, Quillssat. Þorpið var
sem betur fer farið í eyði, ella hefði
vafalítið orðið mikið manntjón því
þarna bjuggu 1400 manns meðan
námurnar voru í rekstri.5
Á íslandi hafa atburðir á borð við
þessa ekki orðið á sögulegum tíma
svo vitað sé. Hins vegar eru á
nokkrum stöðum ummerki um
berghlaup sem kastast hafa í sjó
fram á forsögulegum tíma og vafa-
lítið komið af stað flóðbylgjum sem
valdið hafa usla í næsta nágrenni
sínu. Engin kerfisbundin athugun
eða talning hefur farið fram á þess-
um hlaupum. Eg tel mig hafa
þokkalegar lýsingar og mæligögn af
um 320 hlaupum víða um land. Af
þeim hafa rúmlega 30, eða um 10%,
hlaupið út fyrir núverandi strönd
2. mynd. Berghlaupið Sjávarhólar í Esjuhlíðum. Hlaupskálin er efst ífjallinu fyrir miðju
en hólarnir íforgrunni eru hluti urðarinnar. Berghlaupið teygir sig ísjó. Bærinn að Sjáv-
arhólum erfremst, einnig sér t Skrauthóla, Vindheitna og Horn sem allir standa á hinni
fornu urð. - The Sjávarhólar rock slide in Mt Esja near Reykjavík (Ljósm. ÁH).
12