Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2006, Blaðsíða 41

Náttúrufræðingurinn - 2006, Blaðsíða 41
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags 4. mynd. Rcmnsóknastöðvar þar sem togað var með bjáíkatrolli sumarið 2005. Stöðvar þar sem sandrækja fannst eru sýndar með gulum deplum en á rauðmerktum stöðvum fannst engin sandrækja. - Sampling sites in the summer of2005. Sites ivhere the brown shrimp wasfound are marked with yellow points whereas red points indicate sites with no brown shrimp. leiran könnuð 1998, 2001 og 2004. Haustið 2004 var mikið af rækju á leirunni, sem síðar var greind sem Crangon crangon, en rækja hafði þá ekki fundist þar fyrr. Greinilega var enn talsvert af sandrækju af ýmsum stærðum á Blikastaðaleiru vorið 2005 (upplýsingar frá Agnari Ing- ólfssyni). Algeng um alla evrópu Sandrækja er af hrossarækjuætt (Crangonidae) og er hún algeng með allri strönd meginlands Evr- ópu, meðfram ströndum Bretlands- eyja og allri strönd Noregs að strönd Finnlands í Eystrasalti og inn í Miðjarðarhaf og Svartahaf. Hún er botnlæg og búsvæði hennar er aðallega í fjörum og á grunnsævi (0-50 m) með sendnum eða leir- kenndum botni. Þéttleiki getur orð- ið verulegur, eða allt að 60 einstak- lingar á fermetra (í bjálkatroll).3 Rækjan lifir í 2-3 ár og getur orðið rúmlega 8 cm að lengd. Rækjur af þessari ætt eru auðgreindar frá öðr- um rækjum á mjög stuttri trjónu. Hún er gráleit með svörtum eða dökkbrúnum þverröndum en hún breytir auðveldlega um lit og lagar sig að botngerðinni. Líffræði sand- rækjunnar er ekki vel þekkt. Sumir telja að hún sé tvíkynja, þ.e. hún verði fyrst kynþroska karldýr á lengdarbilinu 30-55 mm en breytist síðan í kvendýr eftir að hún hefur náð um 44 mm lengd.4 Aðrir telja að rækjan sé einkynja að stórum hluta og að karldýrin verði ekki stærri en 35 mm.5 Kvendýrið ber eggin í klasa á kviðnum í 4-13 vikur, sem ræðst af hitastigi sjávar, og getur fjöldi þeirra náð allt að 4500. I Norðursjó verður vart við kvendýr með egg í rúmlega 10 mánuði á ári en fjöldi þeirra er mestur yfir sumarið ann- ars vegar og fyrrihluta vetrar hins vegar. Þegar lirfur klekjast úr eggj- unum leita þær til botns á nokkru dýpi og lifa þar á smákrabbadýrum. Þegar á líður leita þær síðan inn að ströndinni í fæðuleit og í skjól fyrir afræningjum.4 Mikilvægur HLEKKUR í VISTKERFINU Sandrækja er mikilvæg fæða fyrir ýmsar tegundir þorskfiska og flat- fiska auk margra fuglategunda.6 Sjálf er rækjan mikilvirkur afræningi og sækist aðallega eftir fisklirfum/-seið- um og hryggleysingjum. Því hefur samspil hennar og bráðar verið rann- sakað mikið og sýna margar rann- sóknir sterkt samband á milli afráns sandrækju og nýliðunar á skarkola- seiðum.7-8'9 Þá hefur verið sýnt fram á að sandrækjan hefur áhrif á fjölda ungra samloka.10 Ljóst er að sand- rækjan getur haft töluverð áhrif á samsetningu botndýralífs við strönd- ina og því er mikilvægt að fylgst verði með frekara landnámi hennar hér og áhrifum þess á vistkerfið. Ætt- ingi sandrækjunnar, hrossarækjan (Crangon allmani (Kinahan, 1756)), hefur fundist hér við land en hún lif- ir á meira dýpi (20-250 m).u Þessar tvær tegundir eru mjög líkar en gróf- ir í skel á aftasta halalið þeirrar síðar- nefndu greina þær að.12 Nytjar Sandrækjan hefur lengi verið veidd til manneldis og er nafnið „hrossa- rækjuætt" rakið til þess að hér áður fyrr fóru veiðarnar fram þannig að hestum var beitt fyrir trollið og það dregið í grunnum sjó þar sem ekki var hægt að koma við báti. I dag er aðallega notast við bjálkatroll við veiðarnar. Arið 1950 voru veidd um 5 þúsund tonn af sandrækju í Evr- ópu allri13 en veiðamar náðu há- marki árið 2003 þegar landað var 32 þúsund tonnum og var aflaverð- rnætið um 80 milljónir evra (um 6 milljarðar kr.).14 Mest er veitt í Norð- ursjó og þá aðallega úti fyrir strönd- um Hollands, Þýskalands og Dan- merkur en einnig er rækjan veidd lítilsháttar við Bretlandseyjar, Belg- íu og Frakkland. Aflinn er flokkaður á grind um borð í bátunum þannig að um 90% af rækjunni fer í undir- mál og þar með lifandi í sjóinn á ný ásamt meðafla. Hvort sandrækja 41
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.