Náttúrufræðingurinn - 2006, Blaðsíða 36

Náttúrufræðingurinn
12. mynd. Tveggja vetra hryssafékk að kara nýkastaðfolald. - A two-year-old mare who showed great interest in thefoals and often prot-
ected them was allowed to lick a newborn. Ljósm./photo: Machteld van Dierendonck.
fimm af 12 fylfullum hryssum og
tvær geldar hryssur þessa hegðun.
Þær hegðuðu sér líkt og stóðhestur á
fleiri vegu, svo sem að lykta af kyn-
færum, krafsa og sperra sig. Þær
geldu sem höguðu sér á þennan hátt
voru mest ráðandi hryssumar í stóð-
inu, en þær fylfullu voru ekki sér-
lega hátt settar (nr. 4, 6, 7,10 og 11).
Sú sem riðlaðist oftast á öðmm var
fylfull og gerði það 26 sirtnum, sem
var um helmingur allra tilfella með-
al hryssnanna það árið. Seirtna árið
var þetta ekki eins algengt, en sama
mynstrið kom í ljós því að fimm fyl-
fullar hryssur og ein geld sýndu
þessa hegðun. Þær voru tiltölulega
hátt settar (nr. 1,2, 5, 8,10 og 14). Sú
gelda var virkust (24 skipti).
Geldingarnir sýndu hryssum í
látum nokkurn áhuga og þeir riðl-
uðust líka hver á öðrum. Mertrypp-
in áttu það eirtnig til að riðlast á öðr-
um. Það voru þó ógeltu veturgömlu
hesttryppin 1997 sem eðlilega
höfðu mestan áhuga.
Afskiptasemi eða íhlutun í sam-
skipti annarra er áhugaverð hegð-
un. Hestarnir blönduðu sér stund-
um í málin þegar aðrir voru að leika
sér, kljást eða þegar eirthver nálgað-
ist mjög ungt folald og móður þess.
Þá gerðist það að hross stillti sér
upp og ógnaði þeim sem nálgaðist
folaldið. Ef ógnun dugði ekki réðst
hrossið stundum á „slettirekuna". I
hópi I skiptu sex fullorðnar hryssur,
fullorðnu geldingarnir og öll trypp-
in sér af snyrtingum. Tvær hryssur,
annar fullorðni geldingurinn og 13
tryppi stöðvuðu leik annarra. Allar
hryssurnar nema tvær vörðu folöld
eða mæður þeirra en tvær fylfullar
hryssur og ein 2ja vetra unghryssa
(Þrista) voru áberandi virkastar (12.
mynd). Niðurstöðurnar voru svip-
aðar seinna árið en þá var ein
ókunnug hryssa sem missti folaldið
sitt (Dama) mjög virk því hún
fylgdi annarri hryssu með folald
eftir og varði það. Ahugavert er að
unghryssan Þrista, sem var aftur í
hópnum 1999, hafði misst allan
áhuga á að verja folöld. Þær hryssur
sem voru vinir voru ekki líklegri en
aðrar til að verja folöld hver annarr-
ar. Svona hegðun hefur verið lýst
meðal erlendra hestakynja en hún
er sjaldgæf.3 í villtum stóðum er það
oftast stóðhesturinn sem ver aðra í
hjörðinni.3-8'9-21'35
LOKAORÐ
Það sem einkenndi félagsgerð stóð-
anna í rannsóknunum á Skáney var
virðingarröð, þar sem hryssur ríkja
yfir geldingum og tryppum, og
vinatengsl, sem voru mjög háð ald-
urshópi. Hryssurnar mynduðu
tengsl með því að kljást. Hin hross-
in gerðu það sama en styrktu
tengslin einnig með því að eiga sér
leikfélaga. Skyldleiki skipti líka
máli. Einu tengsl fullorðnu Skáneyj-
arhryssnanna við aðra en fullorðnar
hryssur voru tengsl þriggja mera
við veturgömul afkvæmi sín sem
voru enn á spena og þrjár hryssur
áttu fullorðinn gelding fyrir félaga.
Þegar ókunnug hross voru sett í
Skáneyjarstóðið var það kunnug-
leikinn sem réð mestu, sérstaklega
meðal þeirra fullorðnu.
Þetta mynstur er nokkuð ólíkt
því sem hefur verið lýst hjá náttúr-
legum erlendum stóðum meðal
36