Náttúrufræðingurinn - 2000, Qupperneq 36

v>•*' z >>- \ - tvv
í®3gS©
8. mynd. Dýjaskóf í uppeldisbakka í gróðurhúsi Garðyrkjuskólans á Reykjum, 28. 8. 1990.
Ljósm. Helgi Hallgrímsson.
í fullþroska gróhirslum flestra sopp-
mosa eru auk gróanna sérstakir spenni-
þrœðir eða gormfrumur (elaterae), sem við
opnun og þornun hirslunnar snúast upp
eins og spunnið band, en við frekari
þornun rofnar vatnshimnan innan í þeim,
svo þeir rekja skyndilega ofan af sér og
geta þá þeytt gróunum fáeina sentimetra í
burtu. Hjá tegundum af ættbálki dýja-
skófar (Marchantiales; og raunar líka hjá
Metzgeriales) gerist þetta hægar, en
jafnframt geta þræðirnir undið upp á sig
eða ofan af sér eftir rakastigi og sópa
þannig gróunum smám saman út úr
hirslunni. Svipað fyrirkomulag við gró-
dreifingu er þekkt hjá nokkrum sveppa-
flokkum.
Við hentugar aðstæður hita og raka
spírar gróið, með stuttu, þráðlaga forkími
sem von bráðar vex upp og myndar þal
dýjaskófarinnar, og þar með er hring-
ferlinum lokið.
■ VAXTARSTAÐIR OG
ÚTBREIÐSLA
Dýjaskóf vex einkum við dý eða lindir, eins
og nafnið bendir til, en getur þó vaxið í
margs konar raklendi, í rökum dokkum,
klettaskorum, á áreyrum og í mosagrónum
mýraþúfum. Að jafnaði er þó lítið um hana í
mýrum. Hún er einnig tíð í röskuðu umhverfí
ef raki er nógu stöðugur, t.d. á garðstígum, í
gróðurhúsum og jurtapottum (8. mynd).
Stundum vex hún á brunablettum og jafnvel
á röku taði. Undirlagið er oftast annar mosi,
vanalega af flokki baukmosa (Musci) sem
nær að gægjast upp á milli bleðlanna, en
getur líka verið næstum ber mold eða grjót
sem hún þekur að meira eða minna leyti. Hún
getur myndað allstórar breiður, jafnvel
nokkra fermetra að flatarmáli (9. mynd).
Dýjaskóf er algeng um landið allt, einkum
á láglendi og upp í um 300 m y.s. August
Hesselbo (1918) telur hana sérstaklega
algenga á Vestfjörðum. Þar segir hann að
162