Náttúrufræðingurinn - 2000, Side 29

ÞRÁINN FRIÐRIKSSON, RAGNAR JÓHANNSSON,
KARYN LYNNE ROGERS OG ELSA ÞÓREY
EYSTEINSDÓTTIR
Kvikasilfur í uppistöðu-
LÓNUM Á GRÓNU LANDI
Athugun á styrk og magni
í Þjórsárverum
Kvikasilfur er, líkt og aðrir þung-
málmar, eitur fyrir margar líf-
verur. Lífrænt bundið kvikasilfur
(einkum mónómethýlkvikasilfur,
MMHg) skaðar miðtaugakerfið, en kvika-
silfurseitrun veldur því að fólk tapar stjórn á
hreyfingum sínum og jafnvægisskyni og
deyr að lokum. Jafnvel nijög væg eitrun
getur leitt til alvarlegs fósturskaða. 111-
ræmdasta tilfelli kvikasilfurseitrunar kom
upp í írak haustið 1971 og veturinn 1972 en
þar létust a.m.k. 450 manns og 6500 hlutu
varanlegan skaða eftir að hafa neytt hveiti-
kvikasilfurs í jarðvegi
útsæðis sem meðhöndlað hafði verið með
mónómethýlkvikasilfri (Bakir o.ll. 1973;
síðari rannskóknir benda til þess að allt að
4500 manns hafi látist og tugir þúsunda
hlotið skaða, sbr. Allin o.fl. 1976). í írak var
um bráðaeitrun að ræða, þ.e. fólk innbyrti
mikið magn kvikasilfurs á skömmum tíma.
Væg langvarandi mengun getur haft sömu
afleiðingar og stafar það af því að kvikasilfur
sem binst vefjum líkamans losnar ekki svo
auðveldlega þaðan aftur, heldur safnast
fyrir, og sá skaði sem það veldur er því
ólæknanlegur. Þessi eiginleiki kvikasilfurs
Þráinn Friðriksson lauk B.S.-prói'i í jarðfræði frá
Háskóla íslands árið 1995 og stundar nú Ph.D.-
nám í jarðefnafræði við jarð- og umhverfisvís-
indadeild Slanfordháskóla í Kaliforníu.
Ragnar Jóhannson lauk B.S.-prófi í efnafræði frá
Háskóla íslands árið 1985 og doktorsprófi í
efnafræði frá Uppsalaháskóla í Svíþjóð árið 1993.
Ragnar cr nú forstöðumaður umhverfis- og efna-
tæknideildar Iðnlæknistofnunar.
Karyn Lynne Rogers lauk B.S.-prófi í jarðfræði frá
Harvardháskóla f Massachusetts árið 1996 og
stundar nú M.S.-nám í jarðefnafræði við jarð- og
umhverfisvísindadeild Stanfordháskóla í Kali-
forníu og Ph.D.-nám við Washingtonháskóla í St.
Louis í Missouri.
Elsa Þórey Eysteinsdóttir lauk B.S.-prófi í líffræði
frá Háskóla íslands árið 1996 og stundar nú M.S.-
nám í plöntuvistfræði við Hl.
Náttúrufræðingurinn 70 (1), bls. 27-36, 2000.
27