Náttúrufræðingurinn - 2000, Page 50

8. mynd. Bísamrottukengúra, Hypsiprym-
nodon moschatus. (Nowak 1990.)
háir standandi. I bardagaslellingu tylla þeir
sér á tá og verða þá liðlega tveggja metra
háir. Þyngstu karlar eru 90 kg en fæstir verða
nema 55 kg. Kvendýrin eru minni og léttari,
sjaldan þyngri en 30 kg.
Litlu ntinni er grákengúra, M. giganteus.
Báðar þessar tegundir eru á meginlandi
Astralíu, sú gráa einnig á Tasmaníu.
Þriðja stórkengúran er klettakengúra eða
vallúra, M. robustus, styttri og gildvaxnari
en hinar tvær. Klettakengúrur lifa á grýttu
landi á meginlandi Astralíu og leita oft skjóls
á daginn í hellum, því þær eru náttdýr.
Stóru kengúrurnar eru grasbítir. Þær
forðast bersvæði en hafast helst við í grasi
vöxnu kjarrlendi. A beit standa þær í fjóra
fætur og styðjast við rófuna. Annars fara
kengúrur yfir á stökki og spyrna sér nteð
rófu og afturlimum. Stórar kengúrur á
hægagangi fara einn til tvo metra í stökki.
Þegar mikið liggur við stökkva þær 9 metra
eða lengra, en sjaldan hærra en hálfan annan
metra.
Sumar kengúrur eru einfarar, aðrar safnast
í hjarðir en skipun hjarðarinnar er losaraleg
og dýr virðast stundum flytjast milli hjarða.
Flestar tegundir virðast æxlast á öllum
tímum árs og gjóta einum unga í senn,
sjaldan tvíburum. Meðgöngutíminn er um
mánuður og unginn fæðist ntjög van-
þroska. Nýfædd rauðkengúra er um
tveggja til þriggja sentímetra löng og
vegur innan við gramm, hárlaus og án
afturlima. Fyrsta verk ungans er að skríða
upp eftir kvið rnóður sinnar og inn í
pokann, þar sem hann sýgur sig fastan á
einn af fjórum spenum. Aður var talið að
móðirin hjálpaði til með því að sleikja
rennu fyrir ungann en nú þykir Ijóst að
hún sleikir bara slóðina á eftir honunt og
étur slírn og leifar af fósturhimnum.
Flestar kengúrur makast strax eftir got
og síðan hefst ný meðganga. Ef unginn
kemst ekki á spena eða hann drepsl af
öðrum orsökum fæðist nýr ungi eftir um
mánuð. Annars stöðvast vöxtur fósturs-
ins snemma og hefst ekki aftur fyrr en
unginn losnar af spena. Hann sleppir
honum ekki fyrstu mánuðina. Næstu
mánuði hefst hann við í pokanum og eftir
það rekur hann hausinn annað veifið inn í
pokann til að sjúga. Ungi rauðkengúru er
vaninn af spena um ársgamall; grá-
kengúruungi er enn lengur á spena.
Stundum er kengúra með tvo misgamla
unga á spena. Sá yngri er þá fastur á
einum spena en sá eldri er að mestu eða
öllu laus úr pokanum og sýgur annan
spena. Næringarþarfir þessara unga eru
ólíkar, enda er ólík samsetning á mjólkinni
sem úr spenunum kentur.
Hér hefur verið getið urn stærstu og
minnstu kengúrurnar. Meðalstórar keng-
úrur, um eða yfir metri með rófunni, eru
margar kallaðar vallabíur eða vallafíur.
Þá má nefna trjákengúrurnar, fimm teg-
undir af ættkvíslinni Dendrolagus (5.
ntynd), 1-1,5 m að meðtalinni grannri,
sívalri rófu sem er ámóta löng eða lengri
en bolur og höfuð dýrsins. Þetta eru
klifurdýr sem hafast á víxl við í trjám og á
jörðu niðri og lifa á laufi og aldinum. Þær
eru frábrugðnar öðrum kengúrum í því að
fram- og afturlimir eru nokkurn veginn
jafnlangir. Surnar lifa á Queenslandi - á
norðausturhorni nreginlands Ástralíu -
aðrar á Nýju-Gíneu.
Kengúrur hafa verið mikið veiddar, bæði
vegna felds og kjöts, en það fer einkum í
gæludýraiöður. Bændur hafa líka horn í síðu
þeirra þar sem þær keppa við sauðfé um beit.
Auk þess eyddu menn víða kjörlendi surnra
48