Náttúrufræðingurinn - 2000, Qupperneq 68

2. mynd. Jóhannes Björnsson 1907-1998.
viðbótar 93 tegundir úr Norður-
Atlantshafi í nágrenni landsins. Þá eru 108
samlokutegundir úr sjónum umhverfis
landið og til viðbótar 32 tegundir annars
staðar úr Norður-Atlantshafi. I riti Ingi-
mars Óskarssonar (1982) um skeldýrafánu
íslands er nú talin 171 tegund sæsnigla
við landið og 107 tegundir samlokna í sjó.
Þetta sýnir okkur vel hversu gott safn
Jóhannesar raunverulega er, en kemur
okkur sem kynntumst honum ekkert á
óvart. Það var því engin tilviljun að hinn
víðkunni sænski skeldýrafræðingur Anders
Warén (1991) nefndi nýja sniglategund úr
Skeiðarárdjúpi, Chrysallida bjoernssoni,
eftir Jóhannesi Björnssyni.
Auk snigla og samlokna úr sjó eru í
safni Jóhannesar 26 tegundir núlifandi
landsnigla og sex tegundir vatnasnigla,
ásamt 13 samlokutegundum úr íslenskum
vötnum. Að lokum eru þrjár tegundir
sætanna og sjö tegundir sænökkva, ásamt
fimm hrúðurkarla- og fjórum armfætluteg-
undum. Hluti af þessu safni er nú til sýnis
í Safnahúsinu á Húsavík þar sent allt
safnið er skráð og geymt (1. mynd).
Jóhannes safnaði einnig dýra- og
plöntuleifum úrTjörneslögunum þegarlítt
viðraði til búskapar og ekki síður þegar
hann dró úr bústörfum á efri árum. Varla er
á nokkurn mann hallað þótt fullyrt sé að
hann var búinn að ná saman stærra safni
tegunda úr neðri hlula Tjörneslaga, frá
Köldukvísl í suðri til Hallbjarnarstaðaár í
norðri, en nokkur annar. Þetta safn hefur
að geyma tegundir sem aldrei fyrr hafa
fundist í lögunum og því mikilsverð
viðbót við þá fánu sem þegar var þekkt.
Alls voru þekktar um 35 tegundir sæ-
lindýra í þessum hluta laganna, en í safni
Jóhannesar eru til viðbótar milli 15 og 20
tegundir sem ekki hafa verið nefndar
þaðan áður. Steingervingasafn sitt gaf
hann einnig Safnahúsinu á Húsavík og
greining á því fer nú fram en er ekki að
fullu lokið. Stefnt er að því að gera það
aðgengilegt til skoðunar og rannsókna um
ókomin ár, en hluti af því er nú þegar til
sýnis í Safnahúsinu.
Jóhannes var ekki aðeins glöggur og
fundvís safnari heldur var hann og prýði-
lega ritfær og orðhagur og þá varla við því
að búast að áhugasvið hans einskorð-
aðist við skeldýrafræðina. Hann hafði
ávallt mikinn áhuga á allri náttúrufræði,
þjóðfræði og íslensku máli. Fáir þekktu
betur örnefni á Tjörnesi en hann og um
þau skrifaði hann grein í Náttúrufræð-
inginn árið 1977. Kom þá í ljós að
talsverður nafnaruglingur hafði átt sér
stað og komist inn í ýmis fræðirit. Var
mikill fengur að þessuin leiðréttingum
Jóhannesar.
Jóhannes Björnsson fæddist í Ytri-
Tungu 31. desember 1907 og lést á
Húsavík 7. ágúst 1998. Foreldrar hans
voru Guðrún Snjólaug Jóhannesdóttir frá
Fellsseli í Köldukinn og Björn Frímann
Helgason frá Hóli á Tjörnesi. Jóhannes
var sjötti í röð átta systkina. Hann
kvæntist 18. september 1941 Jóhönnu
Skúladóttur frá Hólsgerði í Köldukinn, en
hún fæddist 1. janúar 1920 og lést 7.
september 1997. Þau bjuggu allan sinn
búskap í Ylri-Tungu og eignuðust átta
börn. í minningargrein sinni um Jóhannes
vitnaði frænka hans, Ása Ketilsdóttir l'rá
Fjalli, í þau ummæli uin Jón Ögmundsson
biskup að „hann liefði verið svo vel af
guði gerður að úr lionum liefði mátt gera
marga menn“ og heimfærði upp á
Jóhannes. Honum verður varla betur lýst.
66