Náttúrufræðingurinn - 1997, Síða 19

3. mynd. Jarðskjálftamœlingar á Vatnajökli sumárið 1995. - Fieldwork on the Vatnajökull
glacier in the summer of 1995. Ljósm./photo: Hrappur Magnússon.
undir ísnum nálægt eystri Skaftárkatli (1.
mynd) (Bergþóra S. Þorbjarnardóttir o.fl.
1997). Eldgosið stóð í u.þ.b. tvo daga og
kom Skaftárhlaupi af stað, því stærsta síðan
mælingar hófust í Skaftá 1955 (Snorri
Zóphóníasson og Svanur Pálsson 1996).
Svipaðar athuganir benda til þess að annað
minna gos hafi komið í kjölfar Skaftárhlaups
dagana 9.-15. ágúst 1996. Það stóð í u.þ.b.
hálfan dag og átti upptök nálægt vestari
Skaftárkatli. Eldgosið í Gjálp, dagana 30.
september til 13. október, fór ekki fram hjá
neinum (1. mynd).
Ýmislegt bendir til að samhengi sé milli
raða meðalstórra jarðskjálfta (stærð u.þ.b. 5)
í Bárðarbungu síðustu 22 árin og eldgos-
anna þriggja undir Vatnajökli á árunum
1995-1996. Við höfunr túlkað þessa atburða-
rás sem afleiðingu aukins kvikustreymis úr
möttlinum inn undir norðvesturhluta Vatna-
jökuls sem veldur 'auknum þrýstingi í
Bárðarbungu og hugsanlega fleiri eldfjöllum
á þessu svæði í nærri aldarfjórðung (Ingi Þ.
Bjarnason og Bergþóra S. Þorbjarnardóttir
1996). Gjálpargosið skilaði umtalsverðum
gosefnum úr iðrum jarðar (u.þ.b. 0,5 ktn3)
(Páll Einarsson o.fl. 1997) og má því gera ráð
fyrir að nokkurt þrýstifall hafi orðið á
svæðinu í kjölfar þess. Erfitt er að segja fyrir
um framhaldið með nokkurri vissu, en komi
fleiri meðalstórir Bárðarbunguskjálftar á
næstu árum má telja líklegt að þeir séu
fyrirboðar fleiri eldgosa í náinni framtíð í
Bárðarbungu eða nágrenni.
í jarðeðlisfræði eins og öðrum vísinda-
greinum er stöðug vinna í grunnrannsókn-
um nauðsynleg. Vegna eðlis vísindanna
verður grunnurinn aldrei endanlega lagður.
Skynsamleg hagnýting þekkingarinnar er
því aðeins möguleg að haldgóð grunn-
þekking liggi fyrir. Samhliða hagnýtingu
þekkingar verður að halda áfram uppbygg-
ingu grunnsins. Þetta reyna jarðvísinda-
menn að hafa að leiðarljósi við vinnu að
rannsóknum á heita reitnum. Þeir hafa í huga
hvernig þekking á eðli hans getur komið
þjóðinni til góða, t.d. við mat á eldfjallavá
eða í nýtingu jarðhitans frá honum.
81