Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 57

og í sjó (Scarnecchia 1984, Guðni
Guðbergsson 1988, Jónas Þór Þorvaldsson
1991, Þórólfur Antonsson o.fl. 1992 og
1996). Bleikjustofnar í vötnunum á Auð-
kúluheiði voru stórir, eins og fram kom í
tilraunaveiðum 1988, og mun meira af stórri
bleikju í vötnunum en síðar varð og senni-
lega hafa bæði stórir stofnar og hlutfallslega
margir stórir einstaklingar verið viðkvæmir
fyrir versnandi umhverfisskilyrðum og því
fallið af náttúrulegum orsökum. Náttúruleg-
ar sveiflur hafa áhrif á nýliðun, dánartölu og
vöxt, ýmist einn eða fleiri þessara þátta.
Miðað við hlutfall kynþroska fiska og ár-
gangaskipan í tilraunaveiðum gefur það ekki
tilefni til að álykta um miklar breytingar á
nýliðun. Þó ekki sé hægt að tengja beint
saman stofnstærðir og umhverfisbreytingar
á Auðkúluheiði er líklegt að breytingar á
umhverfisskilyrðum birtist þar á áþekkan
hátt og gerist hjá öðrum fiskstofnum í fersk-
vatni í þessum landshluta.
Eins og að framan greinir sýna rannsóknir
fyrir virkjun að náttúrulegar sveiflur verða í
fiskstofnum vatna. Líklegt er þó að tilviljun
hafi ráðið því að við upphaf rannsóknar
þessarar, urðu verulegar breytingar á fisk-
stofnunum sem skýra má með náttúrulegum
breytingum. Þó urðu einnig breytingar á fisk-
stofnum þeirra vatna sem urðu fyrir röskun af
völdum virkjunar og sjást þær ekki í hinum
tveimur vötnunum sem höfð voru til við-
miðunar (Mjóavatni og V-Friðmundarvatni).
ÁHRIF VIRKJUNAR OG
MIÐLUNAR Á VÖTN Á
VEITULEIÐINNI
Almenn áhrif vatnsmiðlunar koma síður
fram í vötnum á veituleiðinni en í sjálfu
Blöndulóni. Blöndulón er gert á áður
grónum heiðum og gönguleiðum fiska hefur
verið lokað með stíflum. Miðlunarhæð í
Blöndulóni getur verið allt að 9 metrar og rof
því orðið á stærsta hluta botnflatar þess.
Magn rofefna er einnig verulegt þar sem um
talsverða þykkt jarðvegsefna er að ræða.
Samfara rofi á landi hefur orðið tjölgun
vatnalífvera. Það eru einkum skötuormur og
dýrasvif sem þar hafa náð að fjölga sér í
miklum mæli og sést af greiningu á fæðu
bleikju þar. Krabbadýr og þá ekki síst
skötuormur eru álitin góð fæða fyrir fisk og
því hefur fiskstofninn í Blöndulóni vaxið
mjög hratt (Guðni Guðbergsson o.fl. 1995).
Þessi áhrif eru svipuð þeim sem hefur verið
lýst í nýjum miðlunarlónum (Aass og Borg-
strpm 1987), að undanskildum jökuláhrifum
sem sjaldan koma fyrir þar sem virkjað er,
annars staðar en á fslandi. Aukin frumfram-
leiðsla í Blöndulóni hefur eflaust skilað sér,
að einhverju leyti, niður eftir veituleiðinni.
Afli í lögn í Þrístiklu eftir virkjun er meiri en
hann var fyrir virkjun. Þessi aukning getur
stafað af aukningu á næringarefnum og þar
með aukinni þörungaframleiðslu. Bleikja í
Þrístiklu gæti hafa notið góðs af framleiðslu
Blöndulóns, bæði með reki svifþörunga,
sem nýst geta sem fæða krabbadýra, og eins
beint með reki krabbadýra í svifi. Fiskur
getur einnig hafa borist úr Blöndulóni og
komið fram í veiðum í vötnum á veituleið-
inni. Til að fá enn betra yfírlit yfir áhrif miðl-
unar hefði verið fengur að því að hafa
mælingar á framgangi fisks í inntakslóninu
en það er nýtt vatn myndað á grónu landi,
eins og Blöndulón, en samt með gegnurn-
streymi veituleiðarinnar.
Vatnsmiðlun um vötnin á veituleiðinni
hefur bein áhrif með mjög auknum vatns-
skiptum og útskolun, auk þess að jökullitað
vatn fer í áður tær vötn. Fræðilegur endur-
nýjunartími vatna fer eftir stærð þeirra og
vatnsrennsli en hér ákvarðast vatnsrennslið
af rekstri virkjunarinnar. Stuttur endur-
nýjunartími eykur útskolun og dregur úr
frumframleiðni. Æskilegt er að sveiflur í
rennsli séu sem minnstar og að rennslis-
breytingum sé stjórnað þannig að þær gerist
hægt. Jökulaurinn dregur einnig úr frum-
framleiðni þar sem hún er háð sólarljósi og ef
grugg er mikið verður hún aðeins í efsta lagi
vatnsins. Þessar breytingar hafa haft þau
áhrif fyrst eftir virkjun að fækkun varð í fisk-
stofnum vatnanna á veituleiðinni og eldri
einstaklingar í fiskstofnum hafa ekki náð að
aðlagast breyttum skilyrðum. Þetta kemur
ekki skýrt fram í fjölda fiska í tilraunaveiðum,
einkum vegna þess að talsvert var um að
119