Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 39

3. mynd. Yfirlitsteikning Helmuts Nowak af perlusteins-
svœðinu í Loðmundarskriðum. - Sketch map of perlite
in Loðmundarskriður.
sléttar og grónar grundir sem nefnast Fitjar.
Stöðuvatnið sem myndaðist inn af fjarðar-
botninum er einnig að inestu þornað og
horfið í framburð Fjarðarár. Leifar þess sjást
þó enn þar sem er Fiskitjörn innan og neðan
við Stakkahlíð.
■ STÆRÐARTÖLUR
Fllauplengd Loðmundarskriðna er 5,6 km frá
efstu brún brotskálarinnar í Flataijalli og að
Sævarenda. Hlauplengdin að Seljamýri er
5,0 km. Fallhæðin er úr 700 m og að
sjávarmáli. Flatarmál hlaupsins mælist á
kortinu vera 8,0 km2. Þá er ekki talinn með sá
hluti sem virðist horfinn í óseyrar Fjarðarár.
Rúmmál hlaupsins er erfitt að ákvarða.
Olafur Jónsson áætlaði meðalþykkt þess
10-12 m og virðist það varlega
metið. Við perlusteinsrannsóknir
1958 og 1969 voru teknar gryfjur
og lausri urð ýtt ofan af berginu á
Fitjahrygg. Þar var víðast
einungis 1-2 m niður á fast berg
en þar sem þetta er berghryggur
við jaðar urðarinnar segja töl-
urnar lítið um meðalþykkt hennar.
Rúmmál urðarinnar, ef miðað er
við 10 m meðalþykkt, er 80 milljón
rúmmetrar. Að þykktinni undan-
skilinni eru allar stærðartölur hér
lítið eitt hærri en hjá Ólafi
Jónssyni þótt hvergi skakki
miklu.
Loðmundarskriður eru í hópi
stærstu berghlaupa landsins sbr.
1. töflu. Hugsanlegt er þó að um
tvö samliggjandi hlaup sé að
ræða. Óljós tvískipting er í því og
er hún sýnd með brotinni línu á
kortinu (2. mynd). Austasti hluti
urðarinnar stingur í stúf við aðal-
urðina, virðist þykkari og hafa
aðra yfirborðsáferð. Þetta gæti þó
skýrst með því að ysti hluti
hlaupsins hafi ekki náð sama
hlauphraða og aðalmassinn.
Brotsárið í klettunum er líka ögn
betur gróið, eins og það sé eldra.
Að öllu samanlögðu er útlitsmunur þessara
urðarhluta þó ekki nægur til að réttlætanlegt
sé að telja berghlaupin tvö.
■ HLAUPHORN
Nú kann einhver að spyrja hvernig urðin
hal'i komist svona langa leið frá upptökum
sínum. Þorvaldi Thoroddsen fannst með
ólíkindum að slíkt gæti gerst nema þyngdar-
lögmálið hefði raskast. Leonard Hawkes var
á svipaðri skoðun. Þeir töldu upptök urðar-
straumsins að vísu í Skúmhattardal en það
lengirhlaupið um 1 km.
Hlauphorn er hallahornið frá fremstu
totum hlaupurðar í efstu brún á brotskál (4.
mynd). Hlauphorn Loðmundarskriðna er
7,0°. Ekkert þekkt íslenskt berghlaup hefur
101