Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1997, Síða 88

Náttúrufræðingurinn - 1997, Síða 88
uppdráttum Landmælinga íslands“ heldur nánast öllum, að Köldukvíslarbotnar hafa verið settir á aurana austan við Hágöngur. Þeir birtust þar strax á fyrsta nákvæma kortinu af þessum slóðum, korti danska Her- foringjaráðsins, sem út var gefið 1943. Háhitasvæðið þarna á áraurunum hefur verið kennt við Köldukvíslarbotna í öllum gögnum Orkustofnunar frá því að svæðið komst á skrá og á öllum jarðhitakortum er nafnið sett á þennan stað. Að auki er örnefnið haft á fyrrgreindum stað á örnefna- korti, sem varðveitt er á Ornefnastofnun, eftir Ingólf Einarsson og Hermann Guðjónsson, en þeir eru manna kunnugastir nafngiftum á þessum slóðum. Örnefnið fór ekki að reika fyrr en með lýsingu Haraldar Matthíassonar á Bárðar- götu í Arbók FI 1963. Þar fínnur hann Köldu- kvíslarbotnum stað á ruðningsöldunum við rönd Köldukvíslarjökuls. Afleiðingin af því varð sú að á nýjustu kortum (DMA-kortum L.I.) er örnefnið sýnt á tveimur stöðum þ.e. á gamla hefðbundna staðnum og líka við jökuljaðarinn. Köldukvíslarbotnar er gamalt örnefni og eru nefndir í Ferðabók Sveins Pálssonar. I Þjóðsögum Jóns Arnasonar er þess getið að fyrrum væru þar miklar útilegumanna- byggðir. Björn Gunnlaugsson og Sigurður Gunnarsson fóru um Köldukvíslarbotna árið 1839, fyrstir seinni alda manna svo vitað sé. Lýsingar þeirra eru ekki svo glöggar að unnt sé að staðsetja botnana með vissu eftir þeim enda ólíklegt að þeir hafi vitað ná- kvæmlega sjálfir hvar ætti að finna þeim stað. Langlíklegasta skýringin á orðrómnum um útilegumannabyggð í Köldukvíslar- botnum er að gangnamenn úr Rangárþingi hafi komið upp að Hágöngum og séð yfir víðáttumikla flatana þar austur af, þar sem Kaldakvísl var að ná fullri stærð á sléttum eyrartungum, lindalækir liðuðust um gróður- flesjur og reykir stigu upp af lágunt þústum sem minntu á bæi í breiðri sveit úr fjarska. Flulningurinn á Köldukvíslarbotnum upp að jökli dregur örlítinn dilk á eftir sér. Hann skilur aurana og hitasvæðið austan Há- gangna eftir nafnlaus. í örnefnaskrá frá um 1950, eftir þá feðga Hermann Guðjónsson og Guðjón Jónsson frá Asi, telja þeir Hjörleifur sig fínna gamalt nafn á háhita- svæðinu. Þar segir: „I Vonarskarði og suður af því er Laugarsvæði, þar er mikið af hverum og heitum uppsprettum“ (bls. 85). Eins og sjá má virðist hér átt við allan jarðhitann bæði í Vonarskarði og á svæðinu austur af Hágöngum. Það er því hæpið að kalla jarðhitastaðinn, sem fer á kaf í Há- göngumiðlun næsta sumar, Laugarsvæði, eins og þeir gera. Af ýmsum öðrum ástæð- um er þetta líka afar óheppilegt örnefni. Niðurstaða þessara untþenkinga er sú að best sé að merkja Köldukvíslarbotna þar sem ríkust hefð er fyrir þeim, það er á aurunum austan við Hágöngur. Háhita- svæðið skal áfram kennt við þá. Laugar- svæði á ekki að nota. f framhaldi af þessu verð ég að Ieiðrétta litla villu í neðanmálsgrein á bls. 85. Þar er sagt að Guðjón í Ási hafi verið í leiðangri Fontenays sendiherra árið 1925 og farið þá um Holtamannaafrétti og Hágangnasvæði. Hið rétta er að þeir fóru ekki um þær slóðir heldur um víðátturnar sunnan Köldukvíslar, Veiðivatnahraun og að Heljargjá. Hér hefur óþartlega mörgum orðum verið varið í smámuni og neðanntálsgreinar. Leyndardómar Vatnajökuls er stórfróðleg bók og fögur, lipurlega samin og vel gerð. Útgefandinn er nýtt forlag, Fjöll og firnindi. Það var stofnað vegna þessarar útgáfu, eftir að bókarhöfundar höfðu gengið bónleiðir til búðar frá hverju forlaginu eftir annað. Nú held ég að margir bókaútgefendur megi naga sig í handarbökin og bölva glám- skyggni sinni í sand og ösku. Ekki veit ég hvort bókin Leyndardómar Vatnajökuls verður tilnefnd til íslensku bókmenntaverð- launanna en hún ætti það skilið. Árni Hjartarson 150
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.