Náttúrufræðingurinn - 1998, Qupperneq 10

1. mynd. Þverskorin diskhirsla; a. ask-
beður, b. fóðurlag og c. útlag. - Section
through an apothecium; a. hymenium, b.
subhymenium and c. excipulum.
sem geta náð 70 |xm að þvermáli. Við ytra
borð mynda oddbaugóttar frumur örþunnt
lag, svo að askhirslan er sem mjölvuð að
utan.
■ ÓX SKARLATSDISKUR Á
LAUGARVATNI 1935?
Skarlatsdisks hefur reyndar áður verið getið
frá íslandi í ritgerð um stórsveppi (Studies
in the Larger Fungi oflceland), sem birtist í
safnritinu The Botany of Iceland 1941.
Höfundur hennar var danskur grasafræð-
ingur, Mads P. Christiansen, sem ferðaðist
um landið sumrin 1935 og 1937, aðallega í
þeim tilgangi að kanna fífla (Taraxacum).
Að auki hugaði M. P. Christiansen að
sveppum, einkum í fyrri ferðinni, en þá var
sprettutíð fádæma góð að hans sögn.
Sumarið 1937 fann hann hins vegar lítið sem
ekkert af sveppum.
Afrakstur ferðar M. P. Christiansens má
teljast allgóður. Hann skráði 147 tegundir
stórsveppa og þar af voru um 70 tegundir
áður óþekktar hér á landi. Langflesta sveppi
fann hann á Laugarvatni, og þar á meðal
taldi hann skarlatsdisk, sem óx í túni hinn 5.
ágúst 1935.
Fundur M. P. Christiansens hefur verið
dreginn í efa. Ástæðan er öðru fremur sú að
ekkert eintak er varðveitt í Botanisk Mu-
seum í Kaupmannahöfn. Fleira mætti til tína,
eins og það að tegundin vex að jafnaði í
sandi og samkvæmt flestum heimildum
myndar hún askhirslur undir haust, í
september og október. Helst er talið líklegt
að hann hafi ruglað skarlatsdiski saman við
aðra skylda og um sumt líka tegund, glóðar-
disk (Melastiza chateri (W.G. Smith) Boud).
Sú tegund er jafnan nokkru minni og
blóðrauð, en ungar askhirslur eru vaxnar
stuttum, brúnleitum hárum á jöðrum, sem
vilja falla af. Hins vegar eru gróin nauðalík í
báðum tegundum og hægur leikur að fara
villur vega. Glóðardiskur hefur fundist á
nokkrum stöðum, einkum um norðan- og
austanvert landið en einnig í Haukadal í
Biskupstungum, rétta 25 km frá Laugarvatni
(2. sept. 1963; Helgi Hallgrímsson, munnl.
uppl.).
2. mynd. Hluti afaskbeði í skarlatsdiski; a.
askur með átta gróum, b. stoðímur og c.
þrjú askgró. - Part of the hymenium of
Aleuria aurantia; a. ascus with eight spores,
b. paraphyses and c. spores.
■ LOKAORÐ
Af framansögðu er ljóst að skarlatsdiskur
(Aleuria aurantia (Fr.) Fuckel) vex hér á
landi. Ýmislegt bendir til þess að fyrri
greining hafi verið röng og þetta sé því
fyrsti fundur tegundarinnar hér. Annars
staðar á Norðurlöndum er tegundin algeng
og vex eins og hér oftast í sandi, meðfram
88