Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1998, Blaðsíða 16

Náttúrufræðingurinn - 1998, Blaðsíða 16
sentímetra þykku lagi af ryki (poussiére volcanique). Martins (1846, bls. 104-105) nefnir öskufall á sunnanverðar Færeyjar, Orkneyjar og á skip milli Englands og Irlands við þetta tækifæri, en hugsanlega er hið síðastnefnda misskilningur eða misprentun. Það ætti því ekki að fara á milli mála að gjóska hefur fallið á Orkneyjum 1845, þótt magnið hafi verið of lítið til að finnast í jarðvegi þar nú. Af meðfylgjandi ritskrá sést að gjóskufallið vakti athygli vísindamanna víða í Evrópu. Heimildum þeim, sem hér er vitnað til, ber ekki fyllilega saman um eldri atburði, sem geta farið að skolast til á fáeinum áratugum. Með hliðsjón af orðalagi má telja vel hugsanlegt að í frásögn Burtons (1875-76) hafi hann verið að vísa til greinar Cloustons (1845b) en nefnt Hjaltland í stað Orkneyja fyrir misminni. Enda segir Burton (1875) í ferðabók sinni um ísland, sem þá var nýkomin út: „Hekla in Sept. 2 1845 broke out ... throwing up ashes, which fell in the Ork- neys...“ Eflaust má fínna fleiri samtímaheimildir um gjóskufallið 1845 í erlendum dagbókum, bréfum og prentuðum ritum, en látið verður hér við sitja. Einnig mun vera til fjöldi erlendra heimilda um gosefni úr Skaftár- eldum 1783 og úr gosunum norðanlands 1875, auk þeirra sem Sigurður Þórarinsson hefur dregið saman í yfirlitsritum sínum. Hinsvegar hafa íslensk eldfjöll stundum verið orðuð við úrkomu í Norður-Evrópu sem við nánari skoðun reyndist vera eyði- merkurdust eða kolareykur (sjá t.d. Land- mark 1881; Nordenskiöld 1893;Finkh 1908). ■ HEIMILDIR Barry, G. 1808. History of the Orkney Islands. 2. útg. Longman, Hurst, Rees & Orme, Lon- don. 512 bls. Berlingske politiske og Avertissements-Tidende 1845. Smáfréttir um: Vulkanisk Ildsudbrud og Jordskjælv i Island 2. okt., Vulkaniske Be- givenheder 3. okt, Hekla 4. okt. Burton, R. 1875. Ultima Tliule; or, A Summer in Iceland. William P. Nimmo, London. 408 bls., myndir og uppdrættir. Burton, R. 1875-76. The volcanic eruptions in Iceland in 1874 and 1875. Proc. Royal Soc. Edinb. 9. 44-58. Clouston, C. I845a. Meteorological observa- tions for Sept. 1845. Philos. Mag. 27. 407. Clouston, C. I845b. Shower of dust at Orkney (og veðurathuganir]. Ann. Nat. Hist. 16. 286- 288, 359-360. Connell, A. 1846. Analysis of the volcanic dust which fell on the Orkney Islands on the 2d of September 1845. Edinb. New Philos. J. 40. 217-219. Descloizeaux, A. 1846. Note sur la hauteur de l’Hécla et sur l’éruption qui a lieu en septem- bre 1845. Comptes Rendus Acad. Sci. Fr. 23. 771-773. (Stytt í Arch. Sci. Phys. et Nat. 3, 413_414, 1846.) Ehrenberg, C.G. 1845. Untersuchung des am 2. Sept. d. J. auf und bei den Orkney-Inseln ge- fallenen Meteorstaubes, so wie der von Hecla am gleichen Tage auf Island ausgeworfenen vulkanischen Producte und deren Bei- mischung von mikroskopischen Organismen ... Bericht ueber die Bekanntmachung geeigneter Verhandl. an die Königl. Preuss- ische Akademie der Wissensch. zu Berlin, 1845. Bls. 398-405. Ehrenberg, C.G. 1846 a, b. Ueber die Auswurfs- Aschen des Hecla in diesem Jahre. Sama rit 1846, 149-53. Weitere Mittheilungen ueber die mikroskopisch-organischen Beimischung- en der vulkanischen Auswurfsmassen in Is- land.... Sama rit 1846, 376-379. Finkh, L. 1908. Ueber einen am 6. Jan. 1908 in Norddeutschland beobachteten Staubfall. Monatsber. d. deut. geolog. Gesellschaft 1907, 326-327; 1908, 62-63. Forchhammer, J.G. 1845a. Notitser om Hekla's sidste udbrud. Kgl. danske Vidensk. Selskab Forh. Oversigt nr. 7, 120-121; endursagt aftast í grein eftir H. v. Mathiesen í Neues Jahrb. f. Mineralogie usw. 1846, 586-595. Forchhammer, J.G. 1845b. Ausbruch des Hekla, Poggendorffs Ann. Phys. Chem. 66. 458-461. Viðbót í sama riti 67, bls. 144, 1846. Genth, F.A.1848. Untersuchung der Eruptions- producte des Hecla. Ann. Chem. Pharm. 66. 13-28. Guðrún Larsen, A. Dugmore & A. Newton 1995. íslensk gjóska í jarðvegi í Skotlandi, Hjaltlandi, Orkneyjum og Suðureyjum. Vor- ráðstefna Jarðfræðafél. ísl., dagskrá og ágrip. Bls. 21-23 (fjölrit). Landmark, I.D.S. 1881. Hilsen fra Island? Morgenbladet, Kristiania 9. feb. (Athuga- 94
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.