Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1998, Page 19

Náttúrufræðingurinn - 1998, Page 19
HÁKON AÐALSTEINSSON OG GÍSLI MÁR GÍSLASON Ahrif LANDRÆNNA þátta Á LÍF í STRAUMVÖTNUM Líjvist straumvatna lýtur áhrifum fjöl- margra þátta sem rekja má til vatna- sviðseinkenna. Jarðfrœði vatnasviðsi- ns hefur áhrif á viðdvöl grunnvatns í jarðlögum, sem rœður miklu um út- leysingu efiia. Útleysing efna er hröðust í nýlegum jarðmyndunum, en þær hleypa einnig úrkomunni niður í jarðlögin, þar sem hún getur haft langa viðdvöl og þar með góðan tíma til að taka upp steinefni. Eldri jarðmyndanir eru yfirleitt þéttari og innihalda lítið af lausum jarðefnum, og þar skilar úrkoman sér því eftir skamma viðdvöl í nœsta lœkjardrag. Hins vegar eru gamlar jarðmyndanir einatt grónari og með þykkari jarðveg en þœr yngri. í skrifum um lífvist Hákon Aðalsteinsson lauk fil.kand.-prófi í vatna- líffræði frá Uppsalaháskóla 1974 og varði Ph.D,- ritgerð uin svif í Mývatni við sama skóla 1979. Hákon starfar sem fagstjóri umhverfismála á Orkustofnun. Gísli Már Gíslason lauk B.S.-prófi í líffræði frá Háskóla íslands 1973 og 4. árs framhaldsnámi í vistfræði frá HÍ sama ár. Hann varði Ph.D.-ritgerð um vistfræði íslenskra vorflugna við háskólann í Newcastle upon Tyne, Englandi, 1978. Gísli er prófessor í vatnalíffræði við Háskóla íslands. straumvatna er yfirleitt gerð grein fyrir helstu jarðfræði- og landfrœðiþáttum en sjaldnast dregnar af þeim nema mjög almennar ályktanir. Hér verður reynt að varpa Ijósi á tengsl milli helstu einkenna vatnasviðs straumvatna og lífríkis þeirra. Safnað hefur verið gögnum um áburðarefni í vötnum, þétt- leika og fjölbreytileika botndýra og laxveiðar í ám á Islandi og þau borin saman við vatnasviðseinkennin. ■ JARÐFRÆÐI Jarðfræði og landslag vatnasviða ákvarða ýmis mikilvæg einkenni straumvatna, svo sem gerð farvegar, rennsliseiginleika og efnainnihald árvatnsins. Island er aðallega byggt upp af basaltgosefnum, sem að mestu hafa komið upp á löngum sprungureinum. Virku gosbeltin eru á mótum tveggja jarð- skorpufleka sem fjarlægjast hvor annan og skipta landinu í misgömul belti. Þau elstu eru til jaðranna í austri og vestri og talið er að elsta berg á Austfjörðum og Vestfjörðum sé um 13-14 milljón ára gamalt (Þorleifur Einarsson 1991). Elstu bergmyndanir frá tertíer (>3 milljón ára) eru á Austfjörðum, Vestfjörðum, Vesturlandi og á Norðurlandi Náttúrufræðingurinn 68 (2), bls. 97-112, 1998. 97

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.