Náttúrufræðingurinn - 1998, Blaðsíða 37

Bragi Árnason lagði áherslu á að
tvívetniskortið gilti fyrir úrkomu sem fallið
hefði við sömu veðurfarsskilyrði og ríkja í
dag. Hann taldi að samsæturannsóknir á
ískjörnum úr Grænlandsjökli sýndu að
samsætustyrkur úrkomu hefði ekki breyst
rnikið síðastliðin 8000 ár, og þar af leiðandi
ætti tvívetniskortið fyrir íslenska úrkomu að
gilda um þann tíma.
Jarðhitavatn með lægri samsætustyrk en
mælist í úrkomu nú á dögum er þekkt frá
jarðhitasvæðinu við Húsavík og einnig íleiri
jarðhitasvæðum á Norðurlandi. Bragi Árna-
son (1976) taldi jarðhitavatnið við Húsavfk
vera gamalt ísaldarvatn, sem fallið hefði sem
úrkoma fyrir meira en 8000 árum. Rannsóknir
á ískjörnum úr Grænlandsjökli sýna að
úrkoma þess tíma hafi verið um 70%c lægri í
8D en nú (Dansgaard o.fl. 1973).
Þótt rannsóknir á Grænlandskjörnum hafi
sýnt að samsætustyrkur í úrkomu hal'i ekki
breyst mikið síðastliðin 8000 ár, sýna þær þó
að veðurfar hefur verið allbreytilegt t.d.
síðustu 1000 árin (2. mynd) og hefur það
viss áhrif á samsætustyrk úrkomunnar
(Bragi Árnason 1976, Árný E. Sveinbjörns-
dóttir 1993). Af þessu leiðir að grunnvatn,
og þá sérstaklega jarðhilavatn, getur hafa
fallið sem úrkoma við önnur veðurfars-
skilyrði en ríkja í dag.
Áður en vetnismælingar Braga Árnasonar
lágu fyrir hafði Trausti Einarsson (1937,
1942,1966) komið fram með líkan af íslenska
lághitanum, en það byggði hann á almennri
þekkingu manna á grunnvatni. Líkanið gerði
ráð fyrir að vatn lághitakerfanna væri að
uppruna úrkoma sem fallið hefði á hálendi
landsins. Bragi Árnason (1976, 1977) taldi
að niðurstöður tvívetnismælinganna renndu
sloðum undir líkan Trausta Einarssonar.
Þegar Trausti setti þetta líkan fram í
endanlegri mynd voru jarðfræðileg gögn af
jarðhitasvæðum landsins takmörkuð og
margfalt minni en nú.
Mælingar á tvívetni lágu niðri um árabil,
eða frá því að Bragi Árnason (1976) lauk
hinum umfangsmiklu rannsóknum sínum og
þar til Raunvísindastofnun Háskólans eign-
aðist nýjan massagreini að gjöf frá Alþjóða-
kjarnorkumálastofnuninni í Vín árið 1984.
ÁR
2. mynd. Breytileiki Sl!íO í úrkomu
síðastliðin 1000 ár, eins og hann mœlist í
Crete-kjarnanum á Mið-Grœnlandi, og
áætlaður breytileiki hitastigs á Islandi frá
landnámi.
Þegar tvívetnisstyrkur í íslenskri úrkomu var
kortlagður (Bragi Árnason 1976) var gert
ráð fyrir að úrkomulína norðurhvelsins
(8D=8818O+10, Craig (1961)) gilti fyrirísland
og því væri súrefnisgildi úrkomunnar sjálf-