Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 12

Fréttir
Bláfiskur á bármi útrýmingár
Bláfiskurinn, Latimeria chalumnae, sem
fannst árið 1938 úti fyrir Suður-Afríku og
reyndist lifa við strendur Kómoreyja á
Indlandshafi, nærri norðurodda Mada-
gaskars, er eina núlifandi tegund skúf-
ugga. (Sjá grein í Náttúrufræðingnum 64
(3), bls. 193-202, 1995.)
Raunar orkar tvímælis hversu lengi hug-
takið „núlifandi“ á hér við. Eftir að heima-
mið fiskanna fundust í árslok 1952 sóttust
vísindamenn og söfn víða um heim eftir
þeim. Þar kom að menn óttuðust að teg-
undin væri í hættu vegna „vísindaveiða"
og bláfiskurinn hefur verið alfriðaður
síðan 1991. En hann er eftirsóttur á svört-
um markaði þar sem fæst fyrir hann and-
virði 500 til 2000 bandaríkjadala, en
meðaltekjur á Kómoreyjum samsvara 430
dölum á ári.
Við þetta bætist að eyjaskeggjar, sem til
skamms tíma lifðu einkum á landbúnaði,
hafa ofboðið landinu með tilheyrandi upp-
blæstri og snúa sér því í vaxandi mæli að
fiskveiðum. Hefðbundnar veiðar voru
stundaðar af holum eintrjáningum, árabát-
um sem komust skammt frá landi.
Ráðgjafar Evrópubandalagsins, en það
veitir eyjunum efnahagsaðstoð, komu til
skjalanna 1989 og lögðu sjómönnum til
báta úr trefjagleri með utanborðsmótorum,
sem nota mátti við veiðar á túnfiski og
fleiri tegundum allt að 10 km frá Iandi.
Jafnframt fengu fiskimennirnir nýja gerð
af línum sem lagðar voru út frá duflum og
margfölduðu aflann.
Framan af urðu þessar nýjungar blá-
fiskinum til verndar, þar sem hann lifir
nær ströndinni en duflin voru lögð. En þar
kom brátt að utanborðsmótorarnir biluðu
og evrópsku ráðunautunum láðist að kenna
heimamönnum að halda þeim við. Þeir
lögðu því fljótlega trefjaglersbátunum og
hófu á ný að stunda fiskveiðar úr ein-
trjáningunum - en með nýju línunum.
Þótt ólöglegt sé að veiða bláfiska er ljóst
að nýju veiðiaðferðirnar ganga stórlega á
stofn þeirra. Um það vitnar Hans Fricke
sem fylgst hefur með fiskunum úr köfunar-
hylkjum og nefndur er í framangreindri
ritsmíð minni.
Vísindamenn sem bjarga vilja bláfisk-
inum binda margir vonir við Alþjóðabank-
ann. Jan Post, vistfræðingur og starfs-
maður bankans, leggur til að fiskimenn á
Kómoreyjum verði aðstoðaðir á þann hátt
að fiskisókn þeirra breytist bláfiskinum í
hag. Hann segir að hjálpin muni kosta
nokkur hundruð þúsund dali.
Ef þetta gengur ekki upp, segir Hans
Fricke, verða engir „lifandi steingerv-
ingar" [af þessari tegund] eftir árið 2000.
New Scientist 146/1978, 28.5. 1995.
MaLARÍÁ Á ÍSLANDl?
Allt að tvær milljónir manna verða árlega
malaríu að bráð, flestir í Afríku. A heitustu
og rökustu svæðum hitabeltisins er sjúk-
dómurinn landlægur árið um kring og
banar einkum ungum börnum. Aðrir hafa
öðlast ónæmi gegn veikinni. í útjöðrum
útbreiðslusvæðisins, þar sem veikin herjar
aðeins nokkra mánuði á ári, er ónæmi
fágætara og dánartalan mun hærri.
Nú hafa nokkrar alþjóðastofnanir lagt
fram spár um hugsanlega útbreiðslu
malaríu á fyrri hluta næstu aldar út frá
gögnum um breytta veðráttu vegna
gróðurhúsaáhrifa. Miðað er við meðalhita
yfir 20°C og meira en 55% raka til þess að
malaríu gæti. Samkvæmt einni af fimm
spám megum við búasl við malaríu á
íslandi af völdum gróðurhúsaáhrifa áður
en 21. öldin er hálfnuð.
New Scientist 146/1978, 28.5. 1995.
Örnólfur Tltorlacius tók saman.
10