Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 18

1. mynd. Nýsjálenski flatormurinn Artioposthia triangulata. I framhluta þeirra mótar fyrir
egghylkjum. Ljósm. Dr. Rod P. Blackshaw.
lendis áður á þurrlendi, Rhynchodemus
terrestris, en það var undir Eyjafjöllum og
í Pétursey (Lindroth o.fl. 1973). Þurr-
lendistegundir eru útbreiddar í hitabeltinu
en nokkrar tegundir iðorma eru algengar á
rökum svæðum í tempraða beltinu. Þær
eru mun sjaldgæfari en tegundir í fersk-
vatni, sem eru smávaxnar (oft um 1 mm),
litríkar og finnast í töluverðum mæli í
tjörnum og pollum hérlendis (Helgi Hall-
grímsson 1979). Nýsjálenski flatormurinn
er eins og nafnið bendir til flatvaxinn og
dökkbrúnn með daufan fjólubláan blæ.
Hliðarnar eru hálfgagnsæjar og kviðurinn
ljós. Munnopið er á kvið dýrsins. Flat-
ormurinn getur orðið um 20 cm langur en í
hvíld hringar hann sig upp og er umlukinn
slími. Hann er sléttur en ekki liðskiptur og
því töluvert frábrugðinn ánamaðki (1.
mynd).
Flatormurinn er tvíkynja, sem þýðir að
bæði egg og sæði myndast í hverjum ormi.
Fullorðnu dýrin mynda egghylki sem í
fyrstu eru hvít, fá síðan á sig rauðan lit og
sólarhringsgömul eru þau svört og gljá-
andi, einna líkust sólberjum. Egghylkin
geta orðið 9 mm að lengd og liggja nokkur
saman í slímpoka á yfirborði jarðvegs. Að
jafnaði þroskast 8 flatormar í hverju egg-
hylki. Blackshaw (1995, munnleg heim-
ild) hefur bent á að við írskar aðstæður
framleiði flatormurinn 6 egghylki á ári og
sé þroskunartími þeirra um 9 vikur. Berist
flatormurinn hingað til lands er líklegt að
tímgun hans verði hægari en á Irlandi því
meðalárshiti þar er um 5°C hærri en hér á
landi.
Fæðuöflun
Flatormurinn er náttdýr líkt og frændur
hans í hitabeltinu. Hann forðast sólarljós
og hita dagsins og liggur þá t.d. undir
steinum, trjágreinum og gangstéttar-
hellum. Að næturlagi yfirgefur flatormur-
inn fylgsni sitt í leit að bráð, sem yfirleitt
eru ánamaðkar en einnig sniglar og ýmis
liðdýr. Hann lifir einkum á þeim tegund-
um ánamaðka sem lifa á og við yfirborð
jarðvegs. Slíkar tegundir eru algengar í
ræktuðu landi hérlendis og í Færeyjum
(Hólmfríður Sigurðardóttir og Guðni Þor-
valdsson 1994, Christensen og Mather
16