Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 64

Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 64
geirfuglsgripi og sló Finnur því fram, meir í gamni en alvöru, að Islendingar ættu skilið að fá eitthvað af þessum gripum. Honum til mikillar undrunar var tillögunni vel tekið, því opinber söfn eru yfirleitt ákaflega treg að láta af hendi fágæta gripi sem þessa. Viðskiptum Finns við Harvard- háskóla lauk á þann veg að Islendingum var gefinn kostur á að kaupa eitt egg fyrir 8000 kr. (500 dollara) og beinagrind á 2500 kr. (160 dollara) og útvegaði Mennta- málaráðuneytið fé til kaupanna. Hvort tveggja var gjafverð, langt neðan við gang- verð slíkra gripa, og talið bera vitni um þann hlýhug sem forráðamenn dýrafræði- safnsins báru til Islendinga. Safnið eignað- ist eggið á árunum 1931-32 þegar einka- safn John Thayers rann til þess. Thayer, sem var kunnur fuglafræðingur á sínum tíma, hafði keypt eggið á uppboði í Eng- landi árið 1912, en það hafði verið í eigu Sir Greville Smythe frá því fyrir 1901. Saga þess fyrir þann tíma er hins vegar óljós (Tomkinson og Tomkinson 1966). ■ BEINARANNSÓKNIR Eitt og annað hefur verið ritað um geirfugl á íslandi og eru til um hann ekki færri en 60-70 greinar, bókakaflar og aðrar rit- smíðar, að dagblaðagreinum undanskild-. um. Þótt geirfuglinn sé löngu útdauður er hugsanlegt að enn megi bæta upplýsingum við sögu hans. Þannig má velta fyrir sér hvort útbreiðsla geirfuglsins hafi í raun verið önnur en við þekkjum og hvort stofninn hafi ekki verið langtum stærri en áður er getið. Saga Or öskuhaugum Rannsóknir á gömlum öskuhaugum eru líklegastar til að skila viðbótarþekkingu um lifnaðarhætti geirfuglsins, s.s. um útbreiðslu hans á fyrri öldum. Fornleifa- rannsóknir hafa farið fram víða um land en hingað til hafa geirfuglsbein eingöngu fundist í Hánni (Rofunum) á Heimaey í Vestmannaeyjum (varðveitt á Náttúru- fræðistofnun íslands) og við lýðveldisupp- gröftinn í Tjarnargötu 4 í Reykjavík árið 1944. Úr seinni uppgreftrinum eru varð- veitt 76 bein á Náttúrufræðistofnun ís- lands (sbr. Matthías Þórðarson 1944 og Þorkel Grímsson 1974) en þrjú eru á Dýrafræðisafninu í Kaupmannahöfn (sbr. Meldgaard 1988). Geirfuglsbein hafa enn- fremur fundist á tveimur stöðum á Suður- nesjum, í Kirkjuvogi í Höfnum og á Býjar- skerjum við Sandgerði (Newton 1861), en ekki er vitað hvar þau bein eru nú niður- komin. Geirfuglsbein sem fundist hafa til þessa endurspegla að mestu sömu útbreiðslu og þekkt vörp. Útbreiðsla geirfugls við fsland eins og við þekkjum hana er í samræmi við kenningu Bengtsons (1984) um áhrif kólnandi veðurfars á geirfuglastofninn í heiminum. Vera kann að Litla ísöldin sem svo er nefnd og hófst á 12.-13. öld en stóð fram á 20. öld (Ogilvie 1984) hafi haldið stofninum niðri og takmarkað hann við hlýjasta hluta landsins. Geirfugl hefur líkast til verið algengari við upphaf íslandsbyggðar þegar veðurfar var mildara. Ef svo er mætti enn finna geirfuglsbein í öskuhaugum í námunda við ókunna varpstaði. Til dæmis er ekki ólík- legt að geirfuglar hafi orpið á skerjunum á Breiðafirði en þeir hafa varla haldist þar lengi eftir að eyjamar byggðust. Geir- fuglsbein eiga eflaust eftir að finnast neðst í mörgum þeirra gömlu öskuhauga sem eru víða í eyjunum þegar þeir verða skoðaðir skipulega. Astæða þess að geirfuglsbein hafa ekki fundist víðar á landinu er ef til vill sú að tiltölulega fáir staðir hafa verið rannsakaðir, og enn færri þeirra eru við sjávarsíðuna. Einnig eru rannsakaðar leifar sjaldnast nógu gamlar, þ.e. frá því fyrir 1200. Sums staðar er jarðvegur líka þannig að bein og aðrar lífrænar leifar varðveitast illa. Þegar fram í sækir eiga rannsóknir á fornum öskuhaugum eflaust eftir að skila frekari vitneskju um líf geirfuglsins hér við land. Islendingar hafa ekki haft á að skipa sérfræðingum til að rannsaka bein úr villtum dýrum eða aðrar dýraleifar sem upp hafa komið við fornleifarannsóknir. 62
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.