Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 105

Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 105
JÓN JÓNSSON ■ Höfðabrekkujökull Hér segir frá ótrúlegum ummerkjum eftir eitt af Kötluhlaupum fyrri alda. Þó svo að varðveittar séu nákvœmar lýs- ingar á hrikaleik slíkra hamfara virðast þœr gleymast furðu fljótt, jafnvel á einum mannsaldri. Hlaupin sjálfhafa á síðustu öldum valdið tiltölulega litlu tjóni en hœtt er við að hið tœknivœdda samfélag nútímans sé viðkvœmara fyrir slíkum náttúruhamförum en hœnda- samfélag fyrri alda. art getur nokkuð það í íslenskri Vnáttúru sem í villtum hrikaleik fær jafnast á við Kötluhlaup. ________ Þau eru að jafnaði tiltölulega skammvinn, ná hámarki á fáeinum klukkustundum en skilja eftir sig ummerki sem standast aldir. Við þjóðleið er ekkert af slíkum ummerkjum svo áberandi sem malar- og grjótdyngja sú sem er suður af Höfðabrekkuhálsi, nú undirstaða ílug- brautar og nefnist Höfðabrekkujökull. Jón Jónsson (f. 1910) lauk fil.lic.-prófi íjarðfræði frá Uppsalaháskóla árið 1958. Hann starfaði hjá Raf- orkumálaskrifstofunni og síðar Orkustofnun frá 1958 til 1980 er hann lét af störfum fyrir aldurs sakir. Þar fékkst Jón einkum við leit að köldu og heitu vatni og síðast við gerð jarðfræðikorts af Reykjanesskaga. Á árunum 1969-1974 starfaði Jón í Mið-Ameríku á vegum Sameinuðu þjóðanna og fór síðar fjöldá ferða sent ráðgjafi á þeirra vegum, einkum til Afríkulanda. Eftir að hann lét af störfum hefur hann haldið áfram rannsóknum, m.a. við Eyjafjallajökul og í nágrenni við æskuslóðirnar í Vestur-Skaftafellssýslu. Jón Jónsson er heiðursféiagi í Hinu íslenska náttúrufræði- félagi. ■ HÖFÐABREKKUJÖKULL Af heimildum þeim um Kötlugos og -hlaup sem fyrir liggja má ráða að þrjú þeirra hafa mest verið, nefnilega 1660, 1721 og 1755. Heimildir þessar eru prent- aðar í Safni til sögu íslands IV, bls. 217- 293, og er hér að mestu farið eftir þeim. Það er ljóst að sú mikla malar- og grjót- dyngja sem hlotið hefur þetta nokkuð sér- stæða nafn er til orðin í Kötluhlaupi og ennfremur það að Kötluhlaup, einkum þó fyrsti þáttur þeirra, eru ekki sambærileg við Skeiðarárhlaup eða hlaup t.d. úr Grænalóni, og hefur áður verið á það bent (Jón Jónsson 1980). Mér vitanlega hefur hins vegar ekki verið um það fjallað í hverju þessara stórhlaupa Höfðabrekku- jökull varð til. ■ STÆRÐ „JÖKULSINS" Samkvæmt korti Herforingjaráðsins frá 1904 var Höfðabrekkujökull þá um 1100 m langur, 600 m breiður og náði um 35 m hæð y.s. að norðanverðu. Hann var þá, og er enn, talsvert mishæðóttur en er nú víðast hvar um 10-15 m hærri en sandur- inn austan við. Ljóst er að allmjög hefur á hann gengið síðan, að sögn kunnugra, einkum þó í hlaupinu 12.-13. október 1918, en einnig nagaði Múlakvísl árum saman úr honum að austan, svo sem sjá má af 1. mynd sem tekin er 16. ágúst 1979. Loks var gripið til varnaraðgerða sem þá Náttúrufræðingurinn 65 (1-2), bls. 103-106, 1995. 103
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.