Náttúrufræðingurinn - 1981, Síða 7

Sigurður Pétursson:
N áttúrufræðingurinn
50 ára
Ritun og útgáfa tímarita er víst oftast tengd einhverri hagnaðarvon, en þó þarf
þaö ekki alltaf aö vera, að minnsta kosti ekki hér á íslandi. Enda þótt útgáfa bóka
gefi hér oft góðan hagnað, þá virðast tímaritin vera varasöm fjárhagslega. Veldur
því sú kvöð, sem fylgir 1. hefti 1. árgangs hvers tímarits, að útgáfunni skuli haldið
áfram, jafnvel um áraraðir, og hefur margur lagt hart að sér að standa við það
loforð. Hagnaðarvonin af útgáfu tímarits getur því varla talist freistandi, en útgáf-
an er engu að síður hafin og þá af áliuga og bjartsýni eingöngu. Slík byrjun er rnjög
að skapi Islendinga.
Hér hafa mörg tímarit hafið göngu sina, en aðeins fá hafa náð umtalsverðum
aldri. Langlífseigust hafa þau tímarit orðið, sem gefin eru út af félögum áhuga-
manna um stærri verkefni s. s. bókaútgáfu, eða þá af einstökum máttugum at-
vinnugreinum eða stéttarfélögum. Elstu núlifandi tímarit íslensk eru Skírnir,
stofnaður 1837, og Andvari, stofnaður 1874, bæði af fyrri flokknum, en af þeim
seinni Freyr, Ægir og Tímarit V. F. I., öll stofnuð á árunum 1905— 1916.
Nú um áramótin 1980—81, þegar Náttúrufræðingurinn hefur komið út í 50 ár
samfleytt, má segja að hann sé, eftir nokkrum krókaleiðum þó, kominn á bekk með
tveimur timaritum íslenskum, senr rætur eiga að rekja til upplýsingastefnu 19.
aldarinnar og fært hafa þjóðinni margs konar fróðleik um áratugi. Hið íslenska
bókmenntafélag var stofnað árið 1816 og gaf þá fyrst út íslenzk sagnablöð, en síðan
tímaritið Skírni allt frá 1827. Árið 1874 er stofnað Hið íslenzka þjóðvinafélag, og hóf
það strax útgáfu tímaritsins Andvara, auk almanaks, sem kennt er við félagið. Árið
1889 er svo stofnað Hið íslenska náttúrufræðifélag. Það hóf þó ekki útgáfu tímarits
eða bóka, eins og hin félögin, heldur aðeins ársskýrslu, en aðaltilgangur félagsins var
sá „að koma upp sem fullkomnustu náttúrugripasafni á íslandi" eins og segir í
fyrstu lögum þess.
I fyrstu stjórn Náttúrufræðifélagsins voru kosnir þeir Benedikt Gröndal, Björn
Jensson og Þorvaldur 'Fhoroddsen, kennarar viö Menntaskólann i Reykjavik, Stef-
án Stefánsson, kennari við Möðruvallaskólann, og Jónas Jónassen, þá nýlega orðinn
landlæknir. Höfðu þessir menntamenn allir verið aðalhvatamennirnir að stofnun
félagsins, en Stefán Stefánsson hafði auk þess verið annar aðalhvatamaðurinn að
Náttúrufræftingurinn, 51 (1—2), bls. 1—9, 1981