Náttúrufræðingurinn - 1981, Blaðsíða 57

ÁLYKTANIR
Vatnaflærnar I surtarbrandinum eru
allar vel kunnar hér á landi nú. Kúlufló
og hjálmfló eru mjög algengar um allt
land, bæði í vötnum og tjörnum
(Poulsen 1924, 1939). Þær eru ekki
vandlátar á tjarnir, en eru þó jafnan í
meira magni í gróðurríkum tjörnum og
vötnum en þar sem strendur eru berar
og lítið um botngróður (Poulsen 1924).
Alona guttata er mun fátíðari hér á landi
en áðurnefndar tegundir (Poulsen 1924,
1939, Hákon Aðalsteinsson 1978), en
hún er, eins og þær, lítt vandlát í bú-
staðavali. Sama máli gegnir um Alona
affims (Poulsen 1924, 1939). Áður-
greindar tegundir eru útbreiddar um
nær allan heim og finnast meðal annars
norður á freðmýrum Síberíu og Kanada
(FlöRner 1972).
Kornátan (E. lamellatus) er algeng í
N-Ameríku, Evrópu og Asíu. Aðalút-
breiðslán liggur milli 30° og 65° Nbr.
Island er því á norðurmörkum út-
breiðslunnar (Frey 1971). Hér á landi
verður ekki séð, að útbreiðsla kornát-
unnar fari eftir hitastigi, heldur miklu
fremur eftir gróðri í vötnum (Poulsen
1924, 1939). Kornátan er sérlega algeng,
þar sem bolngróður er mikill og þéttur.
Kornátan lifir norður eftir allri
Skandinavíu, en hún er ófundin á
Grænlandi (Flöfiner 1972). Granflóin
(G. lestudinaria) hefur alheimsútbreiðslu,
en vantar þó á hánorrænum slóðum.
Granflóin er kunn frá Grænlandi, en er
sjaldgæf þar (FlöBner 1972). Hérálandi
er hún allalgeng á láglendi en sjald-
gæfari á hálendinu (Poulsen 1939).
Flestar vatnaflóategundir á Islandi,
þ. á m. í Elliðavogslögunum geta kallast
alheimstegundir. Hin mikla útbreiðsla
þeirra á rætur að rekja til þess, hve
þolnar þær eru og lítt vandlátar á gæði
tjarna og vatna. Þessar tegundir eru nær
hinar einu, er þola norræn skilyrði. Þar
sem loftslag er mildara t. d. á Bret-
landseyjum og í Skandinavíu bætast
aðrar tegundir í hópinn og verða oft
mjög algengar. Hlutur alheimstegund-
anna minnkar því verulega í hlýjum
löndum. Aðeins á norrænum slóðum,
t. d. á íslandi og N-Skandinavíu, fæst
því tegundasamsetning þar sem al-
heimstegundir eru ríkjandi (Poulsen
1939, Ekman 1904, Goulden 1964).
Skortur á suðrænum tegundum, gefur
því til kynna, að loftslag á myndunar-
tíma surtarbrandsins hafi ekki verið
mikið hlýrra en nú er hér á landi. Tilvist
tegunda á borð við granfló og kornátu,
sem eru hér nálægt norðurmörkum út-
breiðslu sinnar, gefur til kynna, að
loftslagið hafi ekki heldur verið til muna
kaldara en nú er.
Hér er þörf á að reka tvo varnagla.
Hinn fyrri er, að vegna einangrunar
landsins er hugsanlegt, að hér finnist
færri tegundir en lífsskilyrði eru fyrir.
Þetta er joó ekki líklegt, þvi að dvalegg
vatnaflónna þola vel þurrk og berast
auðveldlega um, sennilega mest með
vindi og fuglum. Meyfæðingarnar gera
það að verkum, að aðeins eitt egg þarf
til að koma stofni á laggirnar.
Síðari varnaglinn er, að surtarbrand-
urinn er ekki venjulegt vatnaset, heldur
virðist hann myndaður i blautum mýr-
arflóa. Ekki er líklegt, að flóar séu
uppáhaldsbúsvæði vatnaflóa. Eins og
áður sagði, eru alheimsborgararnir
þekktir að því að gera sér litla rellu út af
búsvæðavali, og kann þetta að gefa
vatnaflóasamfélagi surtarbrandsins ivið
kaldranalegri blæ en ella.
51