Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1981, Blaðsíða 29

Náttúrufræðingurinn - 1981, Blaðsíða 29
nefna, var Bretinn Arthur Holmes, víð- kunnur fyrir rannsóknir á geislavirkum efnum í jarðskorpunni og aldurs- ákvarðanir á bergi með slíkum efnum, og sömuleiðis þekktur fyrir eina af læsi- legustu og mest notuðu jarðfræði- kennslubókum aldarinnar. I sambandslöndunum Danmörku og Islandi lifði Wegenerskenningin með nokkrum hætti vegna persónulegra tengsla. Eftir að Wegener hafði sett fram skoðun sína um landrekið skrifaði hann vini sínum J. P. Koch og bað hann bera staðarákvarðanir, sem gerðar voru a Norðaustur-Grænlandi í Mylius— Erichsens leiðangrinum, saman við staðarákvarðanir gerðar á sömu stöðum af Germania leiðangrinum s. k. 1870 og af enskum landkönnuði, Sabine, árið 1823. Tilgangurinn með þessum samanburði var að fá fram, hvort um rek þessa landsvæðis hefði verið að ræða. Koch var í fyrstu vantrúaður á, að slíkt rek væri mælanlegt með þessu ntóti, en varð þó við beiðni vinar síns og samanburður hans leiddi í ljós, að á tímabilinu 1835—1907 hafði Norðaust- ur-Grænland færst 1190 m til norðvest- urs, eðaað meðaltali um 15 máári. Þótt þessar tölur lægju í raun innan skekkju- marka þótti niðurstaða mælinganna styðja rekkenninguna og það því frem- ur, sem annar danskur landmælinga- maður, P. F. Jensen, komst að mjög svipaðri niðurstöðu varðandi Godt- haabssvæðið í Vestur-Grænlandi. Sjálf- ur hafði Wegener reiknað með reki af þessari stærðargráðu. Jensen birti sínar niðurstöður 1923 og árið eftir hóf danskur landfræðingur, Niels Nielsen, kunnugur bæði Koch og Jensen, og sannfærður um, að þeir hefðu fært sönnur á landrek, rannsóknir á jarð- eldabeltum íslands, og hélt |Deim áfram nokkur sumur. Ferðafélagi hans og meðkönnuður var íslenskur náttúru- fræðinemi við Hafnarháskóla, Pálmi Hannesson. Árið 1929 setti Nielsen fram þá skoðun í fyrirlestri á 18. Skandinavíska náttúrufræðingamótinu með titlinum: Islands Tektonik og Wegen- er-Theorien, að í ljósi Wegenerskenn- ingarinnar yrði að líta svo á, að Island væri að gliðna í sundur og væru hinar fjölmörgu sprungur og gjár jarðelda- beltanna sönnun þess. Sjálfur hafði Wegener reiknað með, að allt ísland væri á vesturleið. Pálmi var sömu skoð- unar og Nielsen um gliðnunina og inn- prentaði hana nemendum sínum, er hann kenndi við Menntaskólann á Akureyri. Sér þess glögg merki í jarð- fræðiritgerðum höfundar þessa spjalls frá fjórða áratugnum, er hann hélt því fram, m. a. í ritgerð um Dalvíkur- skjálftann 2. júní 1934, að sprungubelt- in þvert yfir Island væru hluti af sprungukerfum, er næðu langt norður og suðvestur fyrir landið. Að um gliðnun Islands væri að ræða var og skoðun þeirra þýsku vísinda- manna, er komu hingað sumarið 1938 í vísindaleiðangri undir stjórn Oskars Niemczyk, rektors Tækniháskólans í Berlín. Þessir Þjóðverjar og Tómas Tryggvason jarðfræðinemi, er var þeint til aðstoðar, mældu með ítrustu ná- kvæmni er þá var möguleg, þrihvrn- inganet þvert yfir jarðeldabelti Norður- lands í því skyni að endurmæla þetta net áratug síðar, til að fá úr því skorið, hver gliðnunin væri. Virðast þeir fyrir- fram hafa talið líklegt að um gliðnun væri að ræða. I því merka riti um leið- angurinn, sent kom út í Stuttgart 1943, (O. Niemczyk: Spalten auf Island) telur 23
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.