Náttúrufræðingurinn - 1981, Page 29

nefna, var Bretinn Arthur Holmes, víð-
kunnur fyrir rannsóknir á geislavirkum
efnum í jarðskorpunni og aldurs-
ákvarðanir á bergi með slíkum efnum,
og sömuleiðis þekktur fyrir eina af læsi-
legustu og mest notuðu jarðfræði-
kennslubókum aldarinnar.
I sambandslöndunum Danmörku og
Islandi lifði Wegenerskenningin með
nokkrum hætti vegna persónulegra
tengsla. Eftir að Wegener hafði sett
fram skoðun sína um landrekið skrifaði
hann vini sínum J. P. Koch og bað hann
bera staðarákvarðanir, sem gerðar voru
a Norðaustur-Grænlandi í Mylius—
Erichsens leiðangrinum, saman við
staðarákvarðanir gerðar á sömu stöðum
af Germania leiðangrinum s. k. 1870 og
af enskum landkönnuði, Sabine, árið
1823. Tilgangurinn með þessum
samanburði var að fá fram, hvort um
rek þessa landsvæðis hefði verið að
ræða. Koch var í fyrstu vantrúaður á, að
slíkt rek væri mælanlegt með þessu
ntóti, en varð þó við beiðni vinar síns og
samanburður hans leiddi í ljós, að á
tímabilinu 1835—1907 hafði Norðaust-
ur-Grænland færst 1190 m til norðvest-
urs, eðaað meðaltali um 15 máári. Þótt
þessar tölur lægju í raun innan skekkju-
marka þótti niðurstaða mælinganna
styðja rekkenninguna og það því frem-
ur, sem annar danskur landmælinga-
maður, P. F. Jensen, komst að mjög
svipaðri niðurstöðu varðandi Godt-
haabssvæðið í Vestur-Grænlandi. Sjálf-
ur hafði Wegener reiknað með reki af
þessari stærðargráðu. Jensen birti sínar
niðurstöður 1923 og árið eftir hóf
danskur landfræðingur, Niels Nielsen,
kunnugur bæði Koch og Jensen, og
sannfærður um, að þeir hefðu fært
sönnur á landrek, rannsóknir á jarð-
eldabeltum íslands, og hélt |Deim áfram
nokkur sumur. Ferðafélagi hans og
meðkönnuður var íslenskur náttúru-
fræðinemi við Hafnarháskóla, Pálmi
Hannesson. Árið 1929 setti Nielsen fram
þá skoðun í fyrirlestri á 18.
Skandinavíska náttúrufræðingamótinu
með titlinum: Islands Tektonik og Wegen-
er-Theorien, að í ljósi Wegenerskenn-
ingarinnar yrði að líta svo á, að Island
væri að gliðna í sundur og væru hinar
fjölmörgu sprungur og gjár jarðelda-
beltanna sönnun þess. Sjálfur hafði
Wegener reiknað með, að allt ísland
væri á vesturleið. Pálmi var sömu skoð-
unar og Nielsen um gliðnunina og inn-
prentaði hana nemendum sínum, er
hann kenndi við Menntaskólann á
Akureyri. Sér þess glögg merki í jarð-
fræðiritgerðum höfundar þessa spjalls
frá fjórða áratugnum, er hann hélt því
fram, m. a. í ritgerð um Dalvíkur-
skjálftann 2. júní 1934, að sprungubelt-
in þvert yfir Island væru hluti af
sprungukerfum, er næðu langt norður
og suðvestur fyrir landið.
Að um gliðnun Islands væri að ræða
var og skoðun þeirra þýsku vísinda-
manna, er komu hingað sumarið 1938 í
vísindaleiðangri undir stjórn Oskars
Niemczyk, rektors Tækniháskólans í
Berlín. Þessir Þjóðverjar og Tómas
Tryggvason jarðfræðinemi, er var þeint
til aðstoðar, mældu með ítrustu ná-
kvæmni er þá var möguleg, þrihvrn-
inganet þvert yfir jarðeldabelti Norður-
lands í því skyni að endurmæla þetta
net áratug síðar, til að fá úr því skorið,
hver gliðnunin væri. Virðast þeir fyrir-
fram hafa talið líklegt að um gliðnun
væri að ræða. I því merka riti um leið-
angurinn, sent kom út í Stuttgart 1943,
(O. Niemczyk: Spalten auf Island) telur
23