Náttúrufræðingurinn - 1981, Blaðsíða 53

Árni Einarsson:
Krabbadýr frá hlýskeiði ísaldar
Vatnaflær (Cladocera) eru örsmáir
vatnakrabbar, sem eru algengir í nær
öllum vötnum og tjörnum heims. Hér á
landi eru þekktar 27 tegundir þessara
dýra. Flestar tegundir eru um 0,3 til 1,5
mm á lengd. Vatnaflærnar eru hálf-
gagnsæjar og þunnvaxnar. Likami
þeirra er umluktur skildi úr gagnsæju
kítíni, og myndar hann kjöl á bakinu.
Sérstakur skjöldur er yfir höfðinu.
Afturhluti líkamans, þ. e. a. s. aftur-
bolurinn, er vanalega sveigður niður og
fram á við. Endar hann oftast i kambi
með broddum og klóm á endanum, og
minnir hann nokkuð á fót. Hinir eigin-
legu fætur eru hins vegar neðan á fram-
bolnum og eru spaðalaga, oftast 4 til 6
pör. Fæturnir eru umluktir skildinum.
Þeir eru stöðugt á hreyfingu og fram-
kalla vatnsstraum til fæðuöflunar og
öndunar milli skjaldarrandanna. Aftur-
bolurinn er notaður til viðspyrnu, og
getur dýrið slegið honum út á milli
skjaldarrandanna til að færa sig úr stað
á föstu undirlagi. Á höfðinu eru tvö pör
af fálmurum. Aftari fálmararnir eru oft
mjög stórir og áberandi, einkum meðal
svifdýra, enda notaðir sem sundfæri.
Margar tegundir vatnaflóa eru botndýr,
og hafa þær flestar stutta fálmara.
Flestar vatnaflóategundir hafa dálítið
holrúm undir skildinum aftanverðum
þar sem þær geyma eggin. Á sumrin
myndast mikið af svokölluðum sumar-
eggjum. Þau klekjast án frjóvgunar, og
verða til ótal kynslóðir kvendýra við
meyfæðingar á surnrin. Á haustin koma
fram karldýr, og verða þá til frjóvguð
egg, sem umlykjast dökku hýði, sem
nefnist söðulhýði (ephippium). I söðul-
hýðinu liggja þessi egg yfir veturinn og
þola bæði þurrk og frost og geta borist
langar leiðir.
Vatnaflóm er skipt í nokkrar ættir, og
eru þessar helstar: Glerflóarætt
(Sididae), ranaflóarætt (Bosminidae),
halaflóarætt (Daphnidae), kúluflóarætt
(Chydoridae) og broddflóarætt
(Macrothricidae). Ranaflær og halaflær
eru svifdýr, en í hinum ættunum þrem-
ur eru eingöngu botndýr. Svifdýrin eru
sífellt á sundi og lifa á smásæjum svif-
þörungum og gerlum, sem þau sía úr
vatninu. Botndýrin lifa sum í botnleðj-
Náttúrufræðingurinn, 51 (1—2), bls. 47 53, 1981
47