Náttúrufræðingurinn - 1981, Page 27

stefnur, sem eru hornréttar hvor á aðra
og með því fæst skv. kenningu Wegeners
skýring á þeim áberandi dráttum í
ásjónu móður jarðar, að mestu núver-
andi fellinga fjallgarðar á jörðinni, er
mynduðust á Nýlífsöld og draga nafn af
Olpunum, hafa annaðhvort norð-suð-
læga eða vest-austlæga aðalstefnu
(strikstefnu). Þau alpafellingafjöll, er
umgirða gamla heiminn frá Pýrenea-
fjöllum í vestri til fellingafjalla Austur—
Indlands í austri, fylgja slóð hins forna
miðjarðargrunnhafs og hafa skv. land-
rekskenningunni myndast við það, að
botnsetlög þess grunnhafs kýttust sam-
an, er flökin sunnan og norðan þess rak
hvort á móti öðru vegna pólflóttaaflsins.
I • d. Mynduðust hæstu fellingafjöll
jarðar, Himalaja, þegar Vestur-Ind-
lands flakið og Síberíuflakið rákust
saman. Aftur á móti er það vesturrekið,
sem myndað hefur fellingafjallgarða, er
liggja frá suðri til norðurs, og er þar
fremst að nefna nær óslitna keðju slíkra
fjallgarða með öllum vesturjaðri nýja
heimsins frá Eldlandi i suðri til heim-
skautasvæða Alaska i norðri. Þessi fjöll
mynduðust, er Norður- og Suður—
Ameriku rak í vesturátt og flökin ýttu á
undan sér grunnhafsseti og kýttu það
saman í fellingar.
Það er svo með flestar vísindakenn-
ingar, hversu frumlegar og byltinga-
kenndar sem jtær eru, að sitthvað í þeim
hefur einhverjum dottið í iiug ein-
hverntíma áður, og oft er eins og ný
viðhorf liggi í loftinu og komi fram hjá
fleirum en einum um svipað leyti. Þegar
um 1600 hafði enski heimspekingurinn
Roger Bacon tekið eftir (jví, að strendur
gamla og nýja heimsins mátti fella
saman. Árið 1858 varð Antoníó nokkur
Snider fyrstur til að birta kort til að
sýna, að jiessar heimsálfur hefðu rifnað
hvor frá annarri. Maður að nafni
Kreichgauer vék að (dví í grein árið
7. mynd. Kort Taylors af landreki á tertíer tímabilinu. örvar sýna stefnu og lengd reks. (Úr
Taylor 1910).
21