Náttúrufræðingurinn - 1984, Síða 93

6. mynd. Munur á nefbúnaði
mjallgæsar og snjógæsar.
Myndin er af hömum í safni
Náttúrufræðistofnunar. —
Morphological differences in
the head region, between
Ross’ and Lesser Snow
Geese. Study skins in the col-
lections of the Icelandic
Natural History Museum. —
Ljósm,/photo: Erling Ólafs-
son.
um. Mörkin milli nefs og fiðurs eru
nærri því bein á mjallgæs, frá efst á
nefinu niður að munnvikum, ekki eins
bogamynduð og á snjógæs. Þá eru
nefrendur nær beinar á mjallgæs frá
munnvikum fram á nefbrodd. Á snjó-
gæs eru þessar rendur mun bogamynd-
aðri, líkt og gæsirnar séu síglottandi.
Á 6. mynd gefur að líta samanburð
milli tegundanna.
Þegar þeir Finnur og Árni komu í
Skóga sumarið 1963, reyndu þeir að
sjálfsögðu að gera sér grein fyrir því,
um hvora tegundina væri að ræða.
Fugiarnir voru styggir, þannig að þeir
komust aldrei nógu nálægt til að skoða
þá grannt. Finnur gerði þó eftirfarandi
lýsingu (dagbók, 7.6., 1963).
„Þær voru áberandi litlar og kom
það best í ljós á flugi, þegar þær
voru í fylgd með grágæsum. Þá virt-
ust þær jafnvel allt að helmingi
minni en grágæsir. Þá var einnig
mjög mikill stærðarmunur á kynjun-
um, því að kvenfuglinn, sem jafnan
flaug á undan, var miklu minni en
karlfuglinn. Þessi stærðarmunur var
miklu meiri en hjá öðrum gæsum,
sem ég þekki. Þá virtist nefið mjög
lítið og stubbslegt, en nefbúnað að
öðru leyti gat ég aldrei séð greini-
lega. Smæð og lítið, stubbslegt nef
benda til þess, að þetta hafi verið
Rossgæsir [=mjallgæsir], en að
svo komnu máli vil - ég þó ekki
fullyrða það.“
Sjálfur var ég ekki í aðstöðu á þess-
um árum til þess að meta um hvora
tegundina var að ræða, enda reynslu-
lítill í greiningum á sjaldgæfum fugl-
um. Árni Waag hefur engar
viðbótarupplýsingar um greiningu
gæsanna í dagbókum sínum (munnl.
uppl.)
Síðar þetta sama sumar mun Finnur
fremur hafa sannfærst að þetta hafi
verið mjallgæsir. Þeir sem muna aftur
til þessa tíma, minnast þess, að Finnur
talaði ætíð um gæsirnar sem mjallgæs-
ir, þótt dagbækur hans hafi ekkert
frekar um málið að segja, en það sem
áður er getið. Macmillan (1964) hefur
eftir Finni, að gæsirnar hafi verið
mjallgæsir. Þær upplýsingar, ásamt
öðrum um varpið, fékk Macmillan
munnlega, líklega í gegnum þriðja að-
ila, eins og minnisblað hans bendir til
(sbr. bréf Macmillans, dags. 18. 4.
1982). Finnur sótti einmitt ráðstefnu í
183