Náttúrufræðingurinn - 1987, Blaðsíða 64

þar um. Skipið hefir líklega verið út
undan Austur-Skaftafellssýslu og vind-
ur staðið ofan af Vatnajökli.
Þótt ekki sé hægt að fullyrða um hvar
eldgosið hefir verið, sem orsakaði
öskufallið, þá er næsta víst að það hefir
verið í Vatnajökli ef dæma má af vind-
átt og stöðu skipsins. Eldgosa í Vatna-
jökli verður oft aðeins vart vegna ösku-
falls og hlaupa í ám, sem undan honum
koma. Þegar litið er á atburðarásina,
þá má færa rök að því, að samband sé
milli öskufallsins í maí og hlaupsins i
Skeiðará 15. júní. Allnokkur dæmi eru
um að eldgosa í Grímsvötnum hafi orð-
ið vart nokkru áður en hlaup koma í
Skeiðará. Má þar til nefna gosið 1933
(Haukur Jóhannesson 1983) en þá kom
ekki hlaup í Skeiðará fyrr en í kjölfar
gossins í apríl 1934 (Sigurður Þórarins-
son 1974). Grímsvatnagosinu í maí/júní
1983 fylgdi enginn vöxtur í Skeiðará
(Karl Grönvold og Haukur Jóhannes-
son 1984), en í öndverðum desember
sama ár hljóp Skeiðará fremur óvænt.
Hlaupið virðist hafa verið mikið fyrst
Sveinn tekur svo til orða og hefir það
staðið frá 15. júní og a.m.k. fram undir
22. júní. Sveinn Pálsson hlýtur að hafa
haft góðar upplýsingar um þetta hlaup
enda ekki langt á milli.
ÞAKKARORÐ
Kristján Sæmundsson og Karl Skírn-
isson lásu úr þýska textanum og Krist-
ján snaraði honum á íslensku. Þeim eru
þakkir skildar.
HEIMILDIR
Finnur Magnússon. (1845 eða 1846).
„Skýrsla um eldgos á Islandi 1634-
1844.“ Handrit í Landsbókasafni
íslands. Lbs. 1930 4to.
Haukur Jóhannesson. 1983. Grímsvatna-
gos 1933 og fleira frá því ári. Jökull 34:
151-158.
Karl Grönvold & Haukur Jóhannesson.
1984. Eruption in Grímsvötn 1983;
course of events and chemical studies of
the tephra. Jökull 34: 1-11.
Sigurður Þórarinsson. 1974. Vötnin Stríð.
Saga Skeiðarárhlaupa og Grímsvatna-
gosa. Menningarsjóður. Reykjavík. 254
bls.
Sveinn Pálsson. 1816. „Almanak". Handrit
í Landsbókasafni íslands. íb 3a 8vo.
SUMMARY
Evidence of an eruption in
Grímsvötn in 1816
by
Haukur Jóhannesson
Icelandic Museum ofNatural History
Laugavegur 105
Reykjavík
Sigurður Þórarinsson (1974) ment-
ioned a jökulhlaup in the Skeiðará River
in the middle of June, 1816, but he did
not mention a volcanic eruption in
Grímsvötn volcano that year. His source
is the diary of Sveinn Pálsson (1816).
Recently, the author has found evi-
dence of a volcanic eruption in the
Vatnajökull glacier in 1816. In 1845 or
1846 professor Finnur Magnússon wrote
a report on volcanic eruptions in Iceland
in 1634-1844 and sent it to Alexander
von Humboldt. The report is now in the
Central Library of Iceland. In that re-
port Finnur Magnússon describes ashfall
on a ship off the southeast coast of Ice-
land during May, 1816. The ashfall oc-
curred in a north or northeasterly wind
and the ash was fine-grained and reddish
in colour. At the same time farmers in
158