Náttúrufræðingurinn - 1987, Blaðsíða 13

ir orma, snigla eða liðdýr. Flóttaför eru
einnig nokkuð algeng eins og við er að
búast, þar sem örar breytingar á set-
myndun fylgja orkuríku umhverfinu.
2. Cruziana-Ásýnd
För, sem tilheyra þessari ásýnd, finn-
ast einkum í setlögum neðan fjörubeltis-
ins en oft ofan við neðri mörk bylgju-
hreyfinga. í þessari ásýnd finnast allar
gerðir fara, þó svo að lárétt skriðför
(Cruziana og Aulichnites) og hvfldarför
{Asteriacites og Lockeia) séu ríkjandi.
3. Zoophycos-ásýnd
Þessi ásýnd finnst helst á landgrunns-
svæðum frá beltinu rétt neðan bylgju-
marka og niður á töluvert dýpi í land-
grunnshlíðum. Förin þar eru einkum til-
tölulega flókin fæðuför gerð af setætum,
sem lifa niðri í setinu (ífánu). Ein-
kennandi för eru Zoophycos, sem oft er
eina sjáanlega gerðin, þó svo að setið sé
allt sundurgrafið. Frey og Seilacher
(1980) álíta að Zoophycos-ásýndin sé að
einhverju leyti tengd umhverfum, þar
sem súrefnisinnihald botnsins sé óvenju
lágt. Gæti það verið ein skýringin á því
hve oft Zoophycos-íöún koma fyrir ein
og sér.
4. Nereites-ásýnd
Seilacher (1967) taldi þessa ásýnd ein-
kennandi fyrir djúpsjávarumhverfi. Set-
ið er mjög fínkornótt djúpsjávareðja og
iðustraumset (turbidites). Förin eru að-
allega ýmsar gerðir af beitarförum (Ner-
eites og Helminthoida), auk búskapar-
fara (Paleodictyon og Cosmorhapte).
Dýrin endurvinna stöðugt efstu senti-
metra hafbotnsins, en við það þurrkast
út öll upprunaleg lagskipting setsins og
einstök för verða ill- eða ógreinanleg.
Mesta möguleika á að varðveitast hafa
för, sem ná tugi sentimetra niður í botn-
inn. Dæmi um slík för eru bæði fæðuför,
t.d. Zoophycos, Chondrites og
Teichichnus, og dvalarför, svo sem Skol-
ithos (Ekdale og Berger 1978).
5. Scoyenia-ásýnd
För, sem finnast í þessari ásýnd, eru
eingöngu í ferskvatnsumhverfum, eink-
um ár- og vatnaseti. Förin geta verið
mörg en oft finnst aðeins ein gerð. Ein-
föld lárétt fæðuför eru einkennandi, t.d.
Scoyenia og Munsteria. Rannsóknir á
förum í ferskvatnsumhverfum hafa hing-
að til verið takmarkaðar. Scoyenia-
ásýndin er fremur illa skilgreind og enn
hefur lítið verið unnið að rannsóknum á
förum mynduðum á landi.
6. Glossifungites-ásýnd
Hálfharðnaður eða harðnaður botn
takmarkar að sjálfsögðu fjölda þeirra líf-
vera, sem geta grafið sig niður í setið.
Glossifungites-ásýndin er í hálfhörðnuð-
um, samanþjöppuðum leir- eða eðju-
botni. Slíkar aðstæður skapast einkum
innan eða rétt neðan fjörunnar eða þar
sem laus efni rjúfast ofan af harðari lög-
um. Yfirleitt eru þetta forn setlög, sem
hafa glatað miklu af sínu upprunalega líf-
ræna innihaldi. Því er sjaldgæft að finna
beitar- og fæðuför, en einkennandi för
eru ýmsar gerðir af dvalarförum (Glossi-
fungites og Thalassinoides).
7. Trypanites-ásýnd
För í Trypanites-ásýnd eru eingöngu á
hörðum botni, en hann getur verið
margs konar og finnst allt frá fjörubelt-
inu niður á mikið dýpi. Þetta eru kletta-
strendur, harður kalkbotn, samloku-
skeljar o.fl. Útbreiðsla þessarar ásýndar
er fyrst og fremst háð botngerð, en aðrir
þættir, sem yfirleitt hafa sitt að segja
varðandi útbreiðslu fara, virðast lítt tak-
markandi. Helstu för í þessari ásýnd eru
ýmsar gerðir dvalarfara, t.d. eftir orma,
samlokur, svampdýr, armfætlur og hrúð-
urkarla. Einnig nagför eftir fiska, rispur
eftir skráptungu snigla og holur í skeljar