Náttúrufræðingurinn - 1987, Blaðsíða 38

Staðarfjalli. Verður þeirra þó ekki get-
ið hér að neinu ráði, en öll eru þau
tiltölulega lítil. Vatnafjallahraunið
fremra er lítt eða ekki jökulnúið.
Hvort svo er um Svarthamrahraun
mun tæpast fullljóst. Ofantil í austur-
hlíð Vatnafjalla upp af Vatnafjalla-
mosum er allgreinilegur gígur, sem ber
þó lítið á fyrr en að er komið. Þar ofan
við tekur við gjallskriða og á nokkrum
kafla frauðkennt hraun eða gjallkennd
samanstorkin samryskja, rauðbrún á
lit, og nær upp á brún (620 m). Virðist
þannig greinilegt að þau öfl, sem þar
hafa verið að verki, hafa átt upptök
hinum megin fjallsbrúnarinnr, þ. e.
jökulmegin. Eru þar og gangar nokkr-
ir neðar og aðeins innar. Þar nærri er
og talsvert um ljósleitt, vikurkennt
berg, eða umbreytt af hita.
Nokkru innar norðanmegin í Vatna-
fjöllum eða nær miðju er annað hraun,
sem áður getur. Er það eldra, jökulnú-
ið og þéttara í sér, frekar mjó tunga,
einnig komin ofan frá brúninni og
munu upptökin hinum megin brúnar-
innar eða jökulmegin. Þess má og
geta, að innarlega í Vatnafjöllum (ná-
lægt 955 m) eru tveir eða þrír smáklett-
ar, sem bera þess merki að þar hefur
a. m. k. streymt upp hiti, sem hefur
breytt berginu. Að vísu er hugsanlegt
að sá hiti hafi ekki náð yfirborði og
klettar þessir ekki komið í ljós fyrr en
eftir nokkurt rof. Skammt frá eru
gangar nokkrir.
Inn með Vatnafjöllum jökulmegin
nálægt miðju er þykkur og mikill
gangur, ljós á lit, mun vera líparít, sem
nær hátt upp með molaberginu þar á
bak við, þó ekki upp á móts við brún-
ina. Nokkuð slitrótt framhald hans
nær talsverðan spöl inn með fjallinu.
Á Staðarfjalli, hinum megin Kvíár-
jökuls sést sums staðar hraun á hábrún
fjallsins, lítt eða ekki jökulnúið, einnig
allmikið af gjalli. Hefur það vart kom-
ið annars staðar frá en einhvers staðar
hinum megin við brúnina, sem snýr að
Kvíárjökli. (E. t. v. kann að vera
hugsanlegt að háhryggur fjallsins hafi
staðið upp úr jökli, þannig að varla
mun endilega alveg öruggt að þetta
hraun hafi komið frá gosi eftir ísaldar-
lok, en vissulega líklegast.) Nokkru
neðan við hábrúnina vestan megin er
að finna jökulnúnar basaltklappir. Of-
arlega í hamraveggnum sem veit að
Kvíárjökli er firnamikill vikurkenndur
bergstabbi, ljós á lit, minnir á lagið
sem finnst í Vatnafjöllum en miklu
stórkostlegri.
Þess má líka geta að svipað lag,
býsna þykkt en líklega nokkru linara
eða enn vikurkenndara, er einnig að
finna í Rótarfjallsgljúfri (inn af Múla-
gljúfri) ofan við Kvísker. Rótarfjalls-
hnúkur og Hellutindur eru ekki fjarri,
en í þeirri línu munu greinileg merki
eldsprungu, gjallhryggir, og öskulag
hefur einnig fundist þar.
VIKUR
Ef til vill er rétt að drepa lítið eitt á
vikur í fjöllum þessum. Hinn ljósi vik-
ur Öræfajökuls sést lítið sem ekki í
háfjöllum hér um slóðir austan Vatna-
fjalla (að vísu á tveim stöðum skammt
frá, uppruni eða aldur e. t. v. óviss).
Uppi á Vatnafjöllum finnst dálítill vik-
ur, aðallega skaflar í jörðum dælda og
þó raunar litlir. Vikurinn frauðkennd-
ur. Sjást þar þó allstórir molar, allt að
30 cm eða vel það. Einnig Iítils háttar
dreif af um það bil 4—8 cm molum,
yfirleitt nokkru þéttari í sér eða
harðari.
Á Staðarfjalli er talsvert meiri vikur
en á Vatnafjöllum, en útbreiðsla vik-
ursins þó ekki mikil. Þykkar vikur-
fannir eru þar þó og talsvert stórar
132