Náttúrufræðingurinn - 1987, Blaðsíða 57

gróði er notaður sem eldsneyti eða til
framleiðslu á öðrum orkugjöfum, verður
nýting orkunnar mun lakari en í olíu. Við
það vex landþörfin að miklum mun,
kannski tvöfaldast eða meira.
ORKUGÆFUR GRÓÐUR
Töluverðar rannsóknir hafa verið
stundaðar á Norðurlöndum á orkugæf-
um gróðri, þ.e. gróðri sem gefur af sér
mikla uppskeru á flatareiningu af lífrænu
efni sem má hagnýta sem orkugjafa. í
upphafi beindist athyglin einkum að svo-
kölluðum orkuskógum (Sirén 1979).
Ræktaður er fljótsprottinn trjákenndur
gróður, t.d. víði- eða aspartegundir, sem
má uppskera á fárra ára fresti.
Athyglin beindist fljótt að ýmsum öðr-
um gróðri. Vorið 1985 var haldin náms-
stefna um orkugróður á vegum NJF
(Norræna búvísindafélagsins). Helstu
niðurstöður hennar birtust í 3. hefti
Nordisk Jordbrugsforskning 1985 og er
það sem hér fer á eftir byggt á því sem
þar kom fram án þess að einstökum
heimildum sé haldið aðgreindum.
Til þess að ræktun orkugróðurs komi
til greina, þarf að vera völ á verulegu
ræktunarlandi, sem ekki er þörf á til ann-
arrar ræktunar. Fau skilyrði eru fyrir
hendi á öllum Norðurlöndunum, nema
helst Noregi, m.a. vegna þess hve upp-
skera nytjagróðurs á flatareiningu hefur
aukist mikið á undanförnum áratugum,
án þess að markaður fyrir landbúnaðar-
afurðir hafi aukist að sama skapi. Auk
þess fellur víða til mikill hálmur, sem má
nýta til eldsneytis. Einnig er rætt um að
nýta betur akurlendi með því að rækta
fljótsprottinn gróður þann hluta sumars-
ins, sem akurinn stæði annars ógróinn
vegna þess að uppskera er tekin
snemma, eða þar sem vetrareinærum
nytjagróðri er sáð síðla sumars.
JARÐARGRÓÐI TIL ELDSNEYTIS
Brennsla er sú nýting orkugróðurs,
sem helst er samkeppnisfær við olíu eins
og er. Brennt er trénisríkum gróðri, þ.e.
ríkum af ligníni og sellulósa. Auk trjá-
kennds gróðurs kemur einkum gras af
ýmsu tagi til greina, ásamt hálmi sem áð-
ur getur. Hey hefur jafnan verið talið lé-
legt eldsneyti, þótt orkugildi þurrefnis
séu svipað og í viði. Því þurfa hey- eða
hálmbrennarar að vera af annarri gerð
en viðarbrennarar. Eiginleikar heys og
hálms til brennslu batna líka við að
pressa það. Töluvert hefur verið unnið
að því að bæta búnað til þessara nota.
Má telja það mjög góða nýtingu, ef 2,5-3
kg þurrefnis af viði eða hálmi og heyi
koma í stað eins kg af olíu.
Uppskeruvinna og þurrkun verður að
kosta sem minnst. Trénað gras er auð-
veldara í þurrkun en gras sem er slegið
áður en fóðurgildi þess fellur að marki.
Enn fremur verður minni rýrnun í
geymslu á trénuðu heyi þótt það sé tekið
illa þurrt. Hins vegar ber að varast
geymsluskemmdir sem eru hættulegar
heilsu manna rétt eins og við heyverkun,
þótt hey sé ekki eins varasamt að þessu
leyti og viðarkurl sem geymt er rakt.
Meðal tegunda, sem hafa verið reynd-
ar eru vallarfoxgras, fóðurfax (Bromus
inermis) og strandreyr (Phalaris arun-
dinacea). Þetta eru allt tegundir sem
koma til greina hérlendis og sömuleiðis
t.d. snarrótarpuntur (Deschampsia ca-
espitosa) og beringspuntur (D. bering-
ensis). Svíar virðast telja sig geta reiknað
með að uppskera af orkugrasi geti orðið
7-12 tonn þurrefni af ha, ef til ræktunar
kemur, en í tilraunum fæst meira. Til eru
tegundir, sem gefa mun meira af sér, t.d.
stór sólfífill (Helianthus tuberosus), en
uppskera hans er talin henta betur til
gasframleiðslu en eldsneytis.
Áhugi Norðurlandabúa á orkugróðri
til brennslu stafar meðal annars af því
hve mikið fellur til af hálmi, sem má nýta
151