Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 9

ákvarða helstu eldstöðvarnar með
hliðsjón af misgengjatímaskeiðum og
síðasta jökulskeiði.
í leiðangrinum tóku þeir félagar um
200 ljósmyndir og um 500 m langa
kvikmynd. (Kafli úr kvikmynd þessari
var léður Statens Filmcentral til af-
nota í skólum í Danmörku. Fjallaði
hann aðallega um jarðhitann, vatns-
brennisteins- og leirhveri.)
Með þessum leiðangri hófst hið vís-
indalega samstarf þeirra Niels Niels-
ens og Pálma Hannessonar. Nokkur
kynni munu þó hafa verið með þeim
áður, en í þessu ferðalagi tókst með
þeim alúðarvinátta og náið vísindalegt
samstarf, sem entist meðan báðir
lifðu. Ég er þeirrar skoðunar, að vin-
átta þeirra hafi átt dýpstar rætur að
rekja til þess, að báðir voru sveitapilt-
ar og aldir upp við algeng sveitastörf,
þótt í tveimur ólíkum löndum væri.
Báðir voru aðkomumenn í stórborg-
inni Kaupmannahöfn, og drógust
ósjálfrátt hvor að öðrum og tóku að
blanda geði og gamni. (Að minni
hyggju er þetta hárrétt hjá höfundi.
Ég heyrði Pálma oft minnast á, að
jóski sveitapilturinn hefði alltaf verið
ofarlega í Nielsen, og því hefði hann
skilið hugarfar Islendinga öðrum
mönnum betur og tekið ástfóstri við
land og þjóð. (Þýð.)).
Þeir ræddu saman um rannsóknar-
verkefnin og raunar ótalmargt annað
um land- og jarðfræði íslands. Ég,
sem þekkti báða vel, finn að í ritinu
„Physiography of Iceland" hefir Niels-
en orðið fyrir verulegum áhrifum af
skoðunum Pálma. Pálmi hafði þá þeg-
ar aflað sér mikillar þekkingar á ís-
landi bæði af bókum og eigin sýn.
Honum var létt að færa þekkingu sína
af þekktum landsvæðum t.d. Fnjóska-
dal yfir á ókönnuð svæði. Hann hafði
þá þegar gert sér líkar skoðanir á mót-
un landsins, og Nielsen gerði nú, er
hann kynntist því fyrsta sinn, svo að
áhrifin frá Pálma eru greinileg. Á
hinn bóginn eru líka áhrif frá Nielsen í
riti Pálma, „Frá óbyggðum". Þar fyr-
irfinnast sjónarmið og setningar, sem
mér eru gamalkunn frá samvistunum
við Nielsen.
ANNAR DANSK-ÍSLENSKI
LEIÐ AN GURINN, 1927.
Rannsóknasvæði þessa leiðangurs
voru öræfin suðvestur af Vatnajökli.
Leiðangurinn var vel undirbúinn með
rækilegri starfsáætlun. Rekur hún
markmið leiðangursins nákvæmlega,
og einnig er gerð stuttlega grein fyrir
rannsóknum annarra manna á íslandi
á þeim áratug. Skal hér greint frá ein-
um kafla hennar.
Landsvæðið austan Sprengisands
var lítt kannað af vísindamönnum.
Þorvaldur Thoroddsen, sem farið
hafði um mestan hluta landsins hafði
að vísu kannað svæðið meðfram
Tungnaá, en náði ekki að öðru leyti
að fara um öræfasvæðið milli Langa-
sjávar og Tungnafellsjökuls. Síðari
ferðalangar höfðu þó farið að
Tungnafellsjökli og gert kortskissu af
svæðinu kringum hann. En allt landið
milli Köldukvíslar og Vatnajökuls var
ókannað. Að vísu hafði sendiherra
Dana á íslandi Fr. le Sage de Fonten-
ay ferðast frá hagablettinum Illuga-
veri og upp að Kerlingum í vesturrönd
Vatnajökuls, og aflað vitneskju um
megindrætti landslags á þessari leið og
möguleikum á að ganga þar á jökul-
inn.
Þar sem svona var í pottinn búið,
og með þær athuganir, sem fyrir hendi
voru, var það ákjósanlegt viðfangsefni
fyrir leiðangurinn að gera tilraun til
nákvæmrar rannsóknar á jarðfræði og
landslagi þessa svæðis.
Að leiðangrinum loknum gaf farar-
stjórinn út bráðabirgðaskýrslu um
127