Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 48

er vitað um jarðhita á landi nær þess-
um stað en í Viðborðsfjalli. Ef til vill
er hér einungis um gasstreymi að ræða
en ölkeldur finnast bæði í Nesjum og
Mýrum.
UMRÆÐA
Jarðhiti í sjó er algengastur við
Breiðafjarðareyjar og á Vestfjörðum
en hefur ekki fundist við Austfirði eða
Suðurland svo óyggjandi sé. Á 12
stöðum eru aðstæður þannig eða dýpi
svo mikið að uppstreymisstaður jarð-
hitans verður ekki greindur með ber-
um augum (sjá Töflu 1).
Mesta sjávardýpi á staðfestum jarð-
hita er við Hörgárgrunn (97 m) og
Kolbeinsey (90 m). Hæstur hiti hefur
mælst við Drápsskerin á Breiðafirði
95-96°C og í Skógalóni 100°C en síðari
staðurinn er á hugsanlegu háhita-
svæði. Annað líklegt háhitasvæði er
við Kolbeinsey en talið er að þar séu
sjóðandi laugar sem þá hljóta að vera
a.m.k. 185°C heitar (Hafrannsókna-
stofnunin 1988). Athygli vekur að
jarðhitastaðurinn Hliðslaug við Álfta-
nes virðist hafa sigið nokkuð í sæ mið-
að við frásagnir eldri manna. Er þetta
í samræmi við þá sögu sem fjörumór-
inn í Seltjörn segir (Sigurður Þórar-
insson 1956) og er þekkt af landbroti
víða um Suðvesturland. Ennfremur
benda mælingar á stöðu sjávarborðs
við Reykjavíkurhöfn síðastliðin 25 ár
til rúmlega þriggja millimetra landriss
að meðaltali á ári (Gunnar Berg-
steinsson munnl. uppl. 1987).
Sennilega er jarðhiti víðar í sjó hér
við land heldur en þekkt er og öll
vitneskja eða ábendingar þar að lút-
andi eru vel þegnar svo hægt sé að
staðfesta eða afskrifa með rannsókn-
um og eftirgrennslan hvort um raun-
verulegan jarðhita er að ræða. í þessu
sambandi má geta þess að ýmsir töldu
sig hafa séð jarðhitamerki langt úti á
Tafla 1. Dýpi á líklegum jarðhita- eða
gasuppstreymisstöðum sem ekki sjást
með berum augum.
Depth of geothermal sites below sea level.
Nr No Staður Site Metrar Metres
1 Út af Reykjanesi 120 og 55-70
4 í Hvalfirði 26
16 í Kjálkafirði 15
18 í Tálknafirði ?
24 Út af Hvítanesi 2-3
28 Út af Hveravík 6-8
31 í ísafjarðardjúpi um 130
41 Út af Reykjarhóli 15-20
42 Suður úr Kolbeinsey 90
46 í Hörgárgrunnskanti 97
47 Út af Ystu-Vík 67
53 Út af Hálsum 36
Skagaflös úti af Garðskaga. Gufaði
upp af staðnum í köldum veðrum á
stórstraumsfjöru. Sigurbergur H. Þor-
leifsson (munnl. uppl. 1987) fyrrum
vitavörður á Garðskaga sem er fædd-
ur árið 1900 og uppalinn í nágrenni
Garðskaga telur að ekki sé um jarð-
hita að ræða á Flösinni en hann fór
sínar fyrstu ferðir þar út sem smá-
gutti. Guðni Ingimundarson í Garði
(munnl. uppl. 1987) reif skipsflök úti á
Flösinni árin 1950 og 1951. Hann segist
hvergi hafa orðið var við jarðhita þar.
Hins vegar segir hann að þegar mjög
lágsjávað er gerist það stundum að
vindhviður nái að blása inn í gufukatla
sem þar eru leifar af svo að upp úr
þeim standi 2-4 m strókar sem úr
landi að sjá líkist hveragufum.
Jarðhiti sem er í sjó eða flæðarmáli
hefur til þessa, óvíða verið nýttur. At-
hyglisvert er því að laug sem flæðir yf-
ir var notuð fyrir varmaskipti til upp-
hitunar á 200 m2 gróðurhúsi og íbúð-
arhúsi að Skarði á Vatnsnesi, en árin
1943-1956 voru ræktaðir tómatar og
vínþrúgur í gróðurhúsinu. Ennfremur
166