Náttúrufræðingurinn - 1988, Side 16

mælinga fara nærri um orkumagn
gossins. Forsenda þess, að reiknings-
dæmið gengi upp var að gosið brytist
upp gegnum samfelldan, þéttan jökul-
ís. En það var þá öllum ókunnugt að í
hinni nálægt 50 km2 stóru Gríms-
vatnaöskju er jarðhitasvæði, sem
heldur við stöðuvatni undir jöklinum,
og því varð dæmið óleysanlegt eins og
það hafði verið sett upp.
Það er naumast hægt að ásaka
nokkurn fyrir það, að rannsóknir á
staðnum leiddu annað í ljós en það,
sem menn höfðu fyrirfram og að
óreyndu haldið. Þvert á móti þá er
slíkt eðlilegur gangur í framförum
náttúrufræðanna.
Þá var einnig ætlunin 1936 að bora
eða grafa gegnum tveggja ára snjólag
niður að öskulaginu frá Grímsvatna-
gosinu 1934, sem lagst hafði yfir mest-
allan vesturhluta Vatnajökuls, til þess
að komast að raun um, hversu þykkt
hjarnlagið á jöklinum væri eftir þessi
tvö ár.
Verksvið mitt var að vera bergfræð-
ingur leiðangursins. Ég hafði þá á
undanförnum árum fengið allmörg
tækifæri til að koma til íslands á
Grænlandsferðum mínum fram og aft-
ur, og hafði þannig séð dálítið af land-
inu. En slíkar skyndiheimsóknir voru
harla ólíkar því, að taka að sér berg-
fræðirannsóknir heils leiðangurs eins
og leiðangursstjórinn ætlaðist til. Ég
þekkti að vísu flest það, sem skrifað
hafði verið um bergfræði íslands, en
ég hafði ekki rannsakað bergsýni það-
an. Mér tókst að afla vitneskju um, að
bergsýni þau, er G.S. Mackenzie safn-
aði í hinum mikla íslandsleiðangri sín-
um 1810 voru geymd í Hunteriansafn-
inu í Glasgow, og að þeir M.A.
Peacock og G.W. Tyrrell höfðu ný-
lega unnið úr þeim (1928).
Ég brá mér því til Glasgow og
dvaldist þar nokkrar vikur, til að
kanna þetta safn og skoða þunnsneið-
ar af bergsýnum þess í smásjá, og lesa
lýsingar af þeim. Þannig tókst mér að
kynnast nánar ýmsum þeim bergteg-
undum, sem verða myndu á vegi mín-
um, áður en leiðangurinn væri ferð-
búinn.
Við Niels Nielsen mættumst í Leith
og urðum samferða þaðan til íslands
með Drottningunni. Við urðum dús
fyrsta kvöldið á skipinu, og hér eftir
mun ég í frásögn minni oftast nefna
hann Nilaus (framb. Nílás), eins og
góðvinir hans nefndu hann oftast allt
frá háskólaárum hans í Kaupmanna-
höfn.
Við fórum frá Reykjavík 18. apríl.
Pálmi Hannesson kvaddi okkur og
óskaði okkur fararheilla. Við vorum á
tveimur vörubílum og náðum um
kvöldið að Vík í Mýrdal, þar sem við
gistum hjá Sigurjóni Kjartanssyni
kaupfélagsstjóra.
Við lögðum af stað kl. 8 morguninn
eftir. Við áttum í nokkrum erfiðleik-
um með að komast yfir brúna á
Hólmsá. Þegar í Skaftártungu kom
var vegurinn eitt forarsvað, svo að bíl-
arnir komust ekki lengra. Þá varð það
eitt til ráða að fá hestvagna til að
flytja farangur okkar áleiðis. Var hon-
um hlaðið á 12 vagna en tvo klyfja-
hesta þurfti að auki. Til þessa alls nut-
um við hjálpar fólksins í Hrífunesi og
nágranna þess. Klukkan var 10 að
kvöldi þegar við náðum yfir Tunguna,
en þar biðu okkar tveir vörubílar, sem
þeir óku Bjarni Runólfsson í Hólmi
og Siggeir Lárusson á Kirkjubæjar-
klaustri.
Næsta morgun var ferðinni haldið
áfram. Þíðviðri var svo að um hádeg-
isbil var lagið ofan á klakanum orðið
að leðju, og færðin því svo þung, að
við urðum að létta á bílunum og sel-
flytja allt góssið í tveimur ferðum. Um
kvöldið náðum við að Kálfafelli, þar
134