Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1966, Blaðsíða 13

Náttúrufræðingurinn - 1966, Blaðsíða 13
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 163 lítt rannsökuðu máli, sem eldri eldstöðvum á Vestmannaeyjasvæð- inu, ofan og neðan sjávar, sé e. t. v. raðað á svipaðan hátt. En svo við snúum okkur aftur að Surtseyjargosinu, þá er, þrátt fyrir þær fróðlegu breytingar bergfræðilegar og efnafræðilegar, sem smám saman hafa orðið á hinum föstu gosefnum úr gosinu og aðrir kunna betur skil á en ég, vart um slíkar breytingar að ræða, að þær rétt- læti tal um mörg gos. Mjög líklegt má telja, að Syrtlingsgosið hafi farið í gang í þann mund, er hraungígurinn var að lokast, einfald- lega vegna þess að sömu bergkviku og áður hafði útrás um Surt, opnaðist auðveldari leið um sprungu við rætur hans, og svipað hygg ég að sé um það gos, sem nú er í gangi suðvestan Surtseyjar. Fram- leiðsla gosmalar og hrauns í því gosi er svo lítil, að vel gæti það hafa farið í gang ekki löngu eftir að Syrtlingur þagnaði seint í október, þótt ekki væri það búið að ldaða upp hrygg, er næði yfir- borði sjávar fyrr en bak jólum. Vilji menn ekki nota nafnið Surts- eyjargos um gosið í heild, mætti tala um Eyjaelda og skilja bæði á þann veg að eldar þeir brunnu undan Vestmannaeyjum og þann að þeir mynduðu hverja eyna af annarri. Hœttir gossins. Margir hafa fylgzt með því af fréttum, myndum eða sjálfsýn, hversu fjölbreytilegt Surtseyjargosið hefur verið í sínum háttum. Segja má, að það skiptist í tvær andstæður. Annars vegar sprengi- gos, og það ærið kröftugt á stundum, sem hlóð upp keilu úr gos- möl, hins vegar dæmigert flæðigos mjög þunnfljótandi hrauns, sem myndaði hraunskjöld af því tagi, sem Þorvaldur Thoroddsen af mis- skilningi nefndi dyngju. Millistig milli flæðigossins og sprengigoss- ins má telja það hraunstrókagos, sem var dagana 2.-7. febrúar 1964 og 3. apríl sama ár. Sprengigosið var einnig með tvennu móti. Þegar sjór flæddi inn í gígana voru sprengingar með þeim hætti, sem þekktur er af lýsingum og myndum af öðrum neðansjávargos- um. Við hverja af þessum „blautu“ sprengingum ruddist upp dökk öskusúla og út úr henni skaut fjölda af dökkum öskutrjónum og var hraunkúla (bomba) á enda hverrar trjónu. Þessar dökku trjón- ur urðu á fáum sekúndum gráhvítar og loðnar, er yfirhituð vatns- gufan, drifkraftur þeirra, þandist út og kólnaði niður fyrir þétti- mark. Væru sprengingar alldjúpt niðri í gígrörinu sentust hraun- kúlurnar næstum beint í loft upp, en væru þa=r nærri yfirborði,
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.