Náttúrufræðingurinn - 1966, Blaðsíða 54

200
NÁTTÚ RU F RÆÐIN GURIN N
hefur verið Surtla, um tvo kílómetra austan við Surtsey, en þarna
sást gos í tíu daga um áramótin 1963—1964, án þess að eyja
næði að myndast. Má ætla að neðansjávarhæðin, sem er um 90 m
á hæð, hafi skapazt í þessu gosi. Segulmælingarnar voru gerðar í
róðrarbáti á línu frá suðri til norðurs þvert yfir hápunkt Surtlu, en
jafnframt var dýpið rnælt með bergmálsdýptarmæli Lóðsins frá
Vestmannaeyjum. Segulmælingarnar eru síðan bornar saman við
línurit segulmælingastöðvarinnar í Leirvogi og leiðréttar, svo að
þær sýni meðalgildi sviðsins. Niðurstöður mælingarinnar eru sýnd-
ar á 2. mynd, bæði styrkleiki segulsviðsins í gamma-einingum og
dýpið í metrum. Á dýptarlínuritið er einnig dreginn botninn, eins
og ætla má að hann hafi verið fyrir gosið. Mælingin gefur til
kynna, að efnið í Surtlu sé miklu sterkar segulmagnað en lausii
gosefnin norðantil í Surtsey, svo hér er væntanlega um basalt að
ræða.
31. ágúst 1965 var gerð segulmæling yfir Surtsey úr þyrlu
Landhelgisgæzlunnar. Mælitækið var hið sama og áður, en var
nú tengt við sjálfvirk tæki, sem sáu um segulmælingu á þriggja
sekúndna fresti og tóku auk þess mynd beint niður til staðsetningar.
Sjálfur segulmælirinn hékk 20 m undir þyrlunni, en flughæðin var
valin þannig að hann væri 30 m yfir efsta toppi eyjarinnar, eða
200 m yfir sjó. Alls voru flognar 28 ferðir þvert yfir Surtsey í mis-
munandi stefnur í því skyni að gera segulkort af eynni, en úi'-
vinnslu er ekki lokið. 3. mynd sýnir árangurinn af einni ferðinni
yfir eyna, þegar flogið var frá suðvestri til norðausturs. Mælingarn-
ar liafa verið leiðréttar fyrir tímabreytingum segulsviðsins, svo að
línuritið sýnir meðalgildi sviðsins á hverjum stað. Fluglínan ligg-
ur ekki yfir gíginn, heldur skammt suðaustan við hann, og er þessi
þverskurður eyjarinnar dreginn á myndina samkvæmt korti Land-
mælinga íslands frá svipuðum tíma og mælingin var gerð. Botn-
inn utan við eyna er einnig sýndur samkvæmt dýptarmælingum
íslenzku sjómælinganna frá því í júlí 1964. Þar sem dýpið var ekki
mælt mjög nálægt landi, er botnlínan jrar óviss. Þá er dregin lína,
sem á að sýna botninn eins og hann var áður en gaus, en líklegt er
að botninn hafi verið nokkurnveginn sléttur á þessu svæði.
Athyglisvert er að norðurmörk segultruflunarinnar falla alls
ekki saman við norðurströnd eyjarinnar, heldur við norðurmörk
liraunsins. Segultruflana frá gosmölinni, eða lausu gosefnunum,