Náttúrufræðingurinn - 1966, Blaðsíða 62

208
NÁT TÚRUFRÆÐINGURINN
Isótópamælingar.
Samhliða þeirri gassöfnun til efnagreininga, sem Guðmundur
Sigvaldason hefur skýrt frá hér að framan, var einnig safnað sýnis-
hornum til radonmælinga og til mælinga á hlutfalli vetnisísótópa.
Sveinbjörn Björnsson annaðist radonmælingar, en Bragi Árnason
mælingu vetnisísótópa (Surtseyjarnefnd 1965).
í gasi því, sem ástæða er til að ætla að sé ómengað af andrúms-
lofti, er um 100 radoneiningar (pC) í lítra af gasi. Radon er geisla-
virk lofttegund, sem myndast úr radíum eftir þekktum reglum,
sem hvorki hiti né þrýstingur hefur áhrif á. Framangreint radon-
magn myndast úr 100 pikkógrömmum (1 pg = 10-12g) af radíum,
en samkvæmt því, sem vitað er um radíuminnihald basalts yfir-
leitt, má búast við að þetta radíummagn sé í urn það bil 500 g af
hraunkviku. Samkvæmt því losnar úr hverju kílógrammi af hraun-
kvikunni 200 pC af radon og þá einnig 2 lítrar af ga,si, en því
fylgja um 10 grömm af vatni. Sveinbjörn og Bragi eru nú að mæla
radíuminnihald hraunsins, sem rann á sama tíma og gasinu var
safnað. Ef sú mæling tekst, fæst með því mun öruggari vitneskja
um gas og vatnsinnihald hraunkvikunnar.
Mæling vetnisísótópanna hefur leitt í ljós að vatnið, sem upp-
leyst er í hraunkvikunni, inniheldur 5—6% minna af þungu vetni
en sjávarvatn. Hér virðist því ekki geta verið um að ræða íblönd-
un frá sjónum, heldur er þetta vatn éir iðrum jarðar.
Ég vil nota tækifærið til að þakka forstjóra Landhelgisgæzlunnar,
Pétri Sigurðssyni, fyrir afnot af hinni nýju þyrlu Landhelgisgæzl-
unnar og Slysavarnafélagsins við segulmælingar yfir Surtsey og víð-
ar. Einnig vil ég þakka öllum þeim vísindamönnum, sem leyft hafa
mér að gefa hér yfirlit yfir óbirtar rannsóknir sínar. Frú Þorgerði
Sigurgeirsdóttur þakka ég fyrir allar teikningar í grein þessari.
HEIMILDARIUT - REFERENCES
Anderson, R., Björnsson, S., Blanchard D. C., Gathman, S., Hughes, /., Júnas-
son, S., Moore, C. B., Survilas, H. /., Vonnegut, B., 1965. Atmospheric Electric
Disturbances Produced by the Volcano at Surtsey, Iceland. Science, Vol.
148, bis. 1179-1189.
Björnsson, S., Blanchard, D. C., Spencer, A. T., 1966. Charge Generation in
Oceanic Volcanoes. í prentun.