Náttúrufræðingurinn - 1934, Blaðsíða 37

NÁTTÚRUPR.
147
jarðvegurinn syðst í Byrginu er dálítið grófari heldur en þegar
utar dregur. Byrgið er girt háum hömrum á 3 vegu, en er opið
til norðurs. Norður af Byrginu er skammt til sjávar, Svo að það
jarðfok, sem aðallega myndar jarðveginn, hlýtur að koma úr hin-
um áttunum, einkum þó að sunnan. Og samkvæmt því, sem áður
er sagt, ættu stærstu kornin þá fyrst að falla úr loftinu, þegar
þau koma í skjól hamraveggjanna.
Nú eru eðlilega 2 sýnishorn engin sönnun fyrir því, að jarðveg-
urinn sé grófari sunnar í Byrginu heldur en norðar. En þessi 2
sýnishorn, ásamt þeim úr Vaglaskógi, gefa þó góða bendingu um
fokjörð á íslandi.
Það er ekki óhugsandi, heldur einnig sennilegt, að meðaltal
alls íslenzks fokjarðvegs hafi lítið eitt lægra innihald stórra korna
og aðeins meira af fínum kornum en meðaltal þessara 15 sýnis-
horna gefur til kynna. Því að hér á meðal eru nr. 15 og nr. 16,
sem virðast óvenju sendin. En þótt hlutfallið raskist eitthvað, þá
verður það tæplega svo mikið, að það skipti neinu máli.
Á síðustu árum hefir sú skoðun rutt sér til rúms, að skipta
kornstærð jarðvegstegundanna í tvo hluta. Það sem er yfir 0,01
mm að þvermáli er álitið vera einskonar „beinagrind" jarðarinn-
ar, en það sem er undir þessari stærð er nokkurskonar „hold“. Því
við þessa stærð skiptir alveg um eiginleika kornanna. „Grófmold-
in“ hefir ýmsa eðliseiginleika í för með sér, en „fínmoldin“ bæði
efna- og aðra eðliseiginleika, sem verða því greinilegri og meira
áberandi, því minni sem kornstærðin verður. Og magn fínmoldar-
innar þarf ekki að aukast nema örlítið til þess að jarðvegurinn
gerbreytist. Eins og sést á töflunni er magn þeirra korna, sem er
undir 0,01 mm, ekki sérlega mikið. Að minnsta kosti er það miklu
minna en venjulegt er í öðrum lössjarðvegi, og í þessu er senni-
lega fólginn aðalmismunur íslenzkrar fokjarðar og erlends löss-
jarðvegs.
Áður en útrætt er um kornstærðina, er vert að benda á, að
á Grænlandi finnst sumstaðar lössjarðvegur, sem að ýmsu leyti
svipar meira til íslenzks jarðvegs heldur en lössjarðvegur sunn-
ar úr löndum. Enda er loftslag og skilyrði þar svipaðri því, sem
við eigum að venjast.
Um þær ákvarðanir, sem eftir eru, er ekki vert að fjölyrða.
Þurefni jarðvegsins er frá 84 og upp í 95 %. Askan er dálítið
misjafnari og minnst er hún í nr. 12, en sá jarðvegur var líka all-
mókenndur, og hefir því innihaldið mikið af lífrænum efnum.
Köfnunarefnið er sýnilega bundið lífrænum samböndum, því að
10*