Náttúrufræðingurinn - 1934, Blaðsíða 61

NÁTTÚRUFR.
171
Norðvestan til á Síberíuströndum hittist hún einnig allt austur á
Taimyrskaga a. m. k. Á þessum slóðum lendir henni saman við
frænku sína, margæsina, og blandast henni og eru kynblendingar
algengir, sem er erfitt að skilgreina. En yfirleitt er margæsin í
yfirgnæfandi meiri hluta austan til í Norðuríshafslöndunum, en
grænlandshrotan vestar.
Hér á landi eru margæsir, eða hrotgæsir, sem er einna al-
gengara nafn á þeim, algengir farand-farfuglar vor og haust.
Verður þeirra vart svo að segja í öllum landshlutum, en lang al-
gengastar eru þær á Suður. og Suðvesturlandi. Gerir almenning-
ur, sem von er, engan mun þessara tveggja undirtegunda og gef-
ur þeim báðum sameiginleg nöfn, t. d. prompur, helsingjar (par-
tim) o. fl. Koma gæsirnar reglulega í stórhópum, oft svo hundr-
uðum skiptir, bæði vor og haust, en þó eru komur þeirra einna
reglubundnastar á haustin. Hafast þær við á vogum og víkum við
sjávarsíðuna, þar sem er útfiri og marhálmsgróður í botni. Mar-
gæsirnar eru, allra norrænna gæsa,1) hændastar að sjávargróðri,
en sækja minna á land upp. Þær koma hingað oft all-snemma á
vorin, ef vel vorar, um mánaðamótin marz—apríl og dvelja hér
fram undir maílok eða lengur, ef illa árar. Á haustin koma þær
að jafnaði um mánaðamótin ágúst—september, og eru þær hér
oft fram um veturnætur. Þær fljúga meir með ströndum fram en
þvert yfir landið, eins og sumar aðrar frænkur þeirra. Þó hefi
ég hitt margæsir í stórhópum, um haust, langt inn á afréttum,
ofarlega við Þjórsá. Margæsir fljúga sjaldan ,,oddaflug“.
10. tegund.
Helsingi (B. leucopsis (Bechstein)).
Samnefni: Anas leucopsis, Bechatein, Anser leucopsis (Bechstein),
Bernicla leucopsis (Bechstein), Leucopareia leucopsis (Bechstein).
(Á Norðurlandamálum: Bramgaas, Hvidkindet gaas, Vitkindad gás;
ensku: Barnacle Goose; þýzku: Nonnengans.)
Lýsing: Ennið, vangarnir og kverkarnar er hvítt, stundum
með gulleitum blæ, en að öðru leyti er allt höfuðið svart og háls-
inn niður á bringu að framan og á herðar að aftanverðu. Eru þar
1) Á suðurhveli jarðar eru til helsingjategundir nokkrar (Chloep-
haga), í Suður-Ameríku, sem hegða sér að þessu leyti líkt og margæsir.