Náttúrufræðingurinn - 1939, Síða 39

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 33
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll■lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll■llllllllllllllllllllll■lllllllllllll■■llllll■ll■llll■■l■l■■l■l■t
og rómönsk mál með orðinu „vernalization“, á sænsku „várisering“
og á íslenzku fer einna bezt á að kalla fyrirbrigðið vorun.
En hvað er þá vorun? Orðið var fyrst birt árið 1932 í ritgerð
eftir Sovét-vísindamanninn Lysenko, og þýddi þá „breyting haust-
korns í vorkorn“, en síðan hefir merking þess breytzt svo, að nú
er það notað sem nafn á sérstakri aðferð við styttingu á vaxtar-
tíma jurtanna, bæði þá er haustsæði er breytt í vorsæði og er ein-
ærar jurtir eru látnar bera fræ fyr en ella.
Lysenko byggir aðferð sína á þeirri kenningu, að sú erting, sem
nauðsynleg er til að jurt hefji nýtt þroskastig, þurfi ekki að ger-
ast, þá er stigið skal hefjast, heldur geti flestar jurtir móttekið
ertinguna á öllum skeiðum þroska síns. Þess vegna er hægt svo á
2. mynd. Haustbygg, 27. júní. Tölurnar sýna hitann, er kjarnarnir greru við
fyrst, og sýna einnig greinilega áhrif hinnar eðlilegu vorunar, við sáningu
snemma vors. (Eftir D. Miiller).
hið sprettandi fræ, þegar það er í þann veginn að sprengja fræ-
hýðið, að jurtin blómgist og beri fræ fyr en eðlilegt er.
Undirstöður kenningar hans byggjast á þeim staðreyndum, að
vöxtur hverrar jurtar er aukning á stærð hennar og þyngd, sem
ekki þarf að bera með sér neinar djúptækar breytingar á hinum
einstöku líffærum hennar. En þroskinn er aftur á móti yfirfærsla
til nýs skeiðs, sem er ólíkt næsta þroskaskeiði á undan í einhverj-
um innri og ytri eiginleikum jurtarinnar. Það er engan veginn
ætíð víst, að þeir þættir, sem verka á vöxt jurtarinnar, verki um
leið á þroska hennar og beri hana nær tíma blómgunar og fræburð-
ar. Vorhveiti, sem sáð er að vorinu, býr til dæmis við öll nauð-
synleg skilyrði vaxtar og þroska í senn, en hausthveiti, sem sáð
er á sama tíma, býr við öll nauðsynleg vaxtarskilyrði, en skortir
3