Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 8

52 • NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
llllllllllIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIII11111111111111111111111111111111111111111111111111111IIIllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllll
þriggja tegunda fara eftir lengd vaxtartímans og hraða vaxtarins,
svo að epli, sem eru sumaraldin 1 Þýzkalandi og Danmörku, eru
oft vetraraldin í Norður-Svíþjóð og Norður-Rússlandi. Og af öll-
um þrem tegundunum eru til ótal stofnar, sem sumir eru ræktan-
legir norðarlega á hnettinum, og aðrir aðeins sunnarlega, allt eftir
kröfum þeirra til ljóss og sumarlengdar.
Eplatrjánum er fjölgað með ágræðslu, en ekki með fræum, þótt
hverjum stofni hafi í upphafi verið sáð, því að það er fjarri því
að vera auðvelt verk að fá fram góðar eplategundir upp af fræum,
þótt það sé nú gert í stórum stíl á grundvelli erfðafræðinnar víða
um heim. En þrátt fyrir öll vandkvæðin hefir tekist að kynbæta
eplatrén talsvert hin síðustu ár, sérstaklega í Bandaríkjunum og
í Mitsjúrínsk í. Sovétríkjunum, sem síðustu áratugina hafa flutt
eplarækt sína mjög norður á bóginn og sent fjölda nýrra tegunda
á markaðinn.
Eplatrén hafa auk þess flutt takmörk sín í Svíþjóð mjög norður
á bóginn síðasta áratuginn, vegna óþreytandi tilrauna vísinda-
mannanna og hinna áhugasömu bænda norður þar, svo að nú má
telja sannað, að eplarækt sé möguleg allt norður að heimskauts-
baug, þar sem kuldi vetrarins er -f- 30—40°C, úrkoman 300—800
mm. á ári og sumarhitinn að meðaltali 10°C yfir þrjá sumarmán-
uðina, ef öllum kröfum trjánna á öðrum sviðum er auk þess vel
fullnægt. En eplarækt svo norðarlega er vandasamt verk, sökum
aukinnar hættu á sveppafaraldri og hins stutta vaxtartíma, að
ógleymdum næturfrostunum, sem þó er hægt að yfirvinna á til-
tölulega ódýran hátt.
Perutréð er til villt víða í Austurlöndum enn í dag, en hefir
verið ræktað í Evrópu álíka lengi og eplatréð. í Grikklandi og
Rómaríki fornaldarinnar voru ræktaðir allmargir misgóðir peru-
stofnar, og nú skiptir tala þeirra þúsundum.
Perur eru mest ræktaðar nú í Kaliforníu, Suður-Afríku og Mið-
Evrópu, en þær hafa líka verið ræktaðar lengi á Norðurlöndum.
Þær eru eitthvað kröfuharðari en eplin, þótt ræktun þeirra sé lík,
enda eru þær náskyldar þeim og heyra til sömu ætthvíslar (og
kallast á fræðimáli Pyrus domesticus). Vetrarkuldar eru hættulegri
fyrir perutrén en apaldurinn, en þó hefir tekist að rækta þau
nyrzt við Helsingjabotn í Svíþjóð og Finnlandi og mjög norð-
arlega í Rússlandi.
Perutrén dreifðust aðallega um Evrópu á tímum Rómverja, en