Náttúrufræðingurinn - 1941, Side 23

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
17
hana kennt. Borgarfjörður eystra er fremur lítið en frjósamt
hérað. Há fjöll eru á báða vegu. Á vesturströndinni er talsvert
láglendi cfan við þorpið og mýrlent mjög. Inn af firðinum gengur
allbreiður og grösugur dalur, Fram af honum er Hólalandsdalur
og fleiri dalverpi. Borgarfjarðarfjöllin eru víða einkennileg og
tindótt mjög. Mjóir drangar, líkt og uppréttir fingur, eru sums
staðar á fjallabrúnunum. Austan megin fjarðarins eru víða
brattar og blásnar líparítskriður ofantil í fjöllunum, en hóla-
hrúgöld hið neðra. Eru þar margar tjarnir milli hólanna. Hér og
þar eru samt gróðurgeirar neðan frá láglendi og upp á brúnir
og sums staðar einstakir gróðurblettir eins cg eyjar á víð og dreif
í hlíðunum. Geirarnir og grashólmarnir eru leifar af fornum
skrúða, sem uppblásturinn öldum saman hefir verið að tæta af
fjöllunum. Vestan fjarðarins eru hlíðarnar gróðursælli. Vestur-
fjöllin eru hrikaleg, einkum Dyrfjöll, sem gnæfa yfir byggðina,
1136 m á hæð.
Þau eru brött og draga nafn af djúpu skarði, sem gengur þvert
í gegnum þau, eins og dyr í hrikalegum hamraveggnum. Eru
Dyrfjöll ærið svipmikil og sveitarprýði hin mesta. Samt nýtur
fegurð þeirra sín betur sums staðar á Fljótsdalshéraði. Á Gilsár-
völlum varð vart jarðskjálfta síðara hluta sumars 1937. Fjarðará
varð þá skyndilega alveg rauð af leir og hélzt það lengi. Um
haustið sást allmikið jarðrask frammi í Lambadal. Voru þar
komnar sprungur þvert og endilangt neðan til í fjallshlíðinni.
Tjarnir umrótuðust einnig. Ég kom á þessar stöðvar 29. júlí
1940. Sáust sprungurnar ennþá greinilega í jarðveginum, Er
þarna gangur úr blágrýti og sprunga fram með honum endilöng-
um, alldjúp að sjá og forn. Örskammt innar í dalnum eru hryggir
úr rauðu gjalli samhliða hinum. Þar eru á nokkru svæði stór,
rauð, gjallkennd björg, ofanjarðár, á víð og dreif og rauð hraun-
mylsna á milli. Milli þessara hryggja eru nýju sprungurnar allt
niður að á, en ósprungið er fyrir ofan uppi við fj.allið, á bak við.
Skiptir um við þverhrygg og hólaröð, ósprungið fyrir ofan, en
krosssprungið fyrir neðan. Hafa auðsjáanlega verið umbrot í jörðu
þarna fyrr á tímum, það sýnir gjallið og allmargar fornar sprung-
ur. Oft er snjóþungt í Borgarfirði eystra. En víða er grösugt á
láglendi og mjög þroskal'egur lynggróður í snjósælum fjallalilíð-
unum. Eru ræktunarskilyrði miklu betri í þessu héraði en í
fjörðunum fyrir sunnan. Lágvaxið skógarkjarr er ennþá á tveim-
ur stöðum. Álitlegustu skógarleifarnar eru 1 Geirishólum og